Κώστας Φωτεινάκης: Πόσο ειλικρινείς είμαστε όταν δηλώνουμε στο Ευρωβαρόμετρο σε ποσοστό 97% ως «Σημαντική, την προστασία του Περιβάλλοντος»;

[Η παρουσίαση δημοσιεύτηκε σε συντομότερη μορφή στο περιοδικό ΟΙΚΟΤΡΙΒΕΣ, ένθετο της εφημερίδας ΑΥΓΗ, 5/10/2014]

Πόσο ειλικρινείς είμαστε όταν δηλώνουμε  στο Ευρωβαρόμετρο σε ποσοστό 97%  ως «Σημαντική, την προστασία του Περιβάλλοντος»;

του Κώστα Φωτεινάκη

Στις αρχές Σεπτεμβρίου 2014  δημοσιεύτηκε η έρευνα που πραγματοποίησε το Ευρωβαρόμετρο της Ε.Ε. από τον Απρίλιο – Μάιο 2014 με θέμα  Attitudes  of European citizens towards the environment. Στην  έρευνα  πήραν μέρος 27.998 Ευρωπαίοι πολίτες, εκ των οποίων 1.008 Έλληνες. Η έρευνα έγινε στην Ε.Ε. «Πρόσωπο με Πρόσωπο» και στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε από την TNS ICAP. Η πλήρης έκθεση αποτελείται από  161 σελίδες, η δε περίληψη με τα βασικά συμπεράσματα είναι  33 σελίδες.  Τα στοιχεία της έρευνας παρουσιάζονται σε τέσσερις σελίδες ανά χώρα. Το προηγούμενο Ευρωβαρόμετρο για το Περιβάλλον είχε γίνει το 2011 τα αποτελέσματα του οποίου συγκρίνονται με την νεώτερη έρευνα του 2014.

Το γενικό συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι «δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η ανησυχία των Ευρωπαίων για περιβαλλοντικά ζητήματα έχει μειωθεί στο διάστημα της οικονομικής κρίσης, 2011-2014». Οι πιο έντονες ανησυχίες των ερωτώμενων Ευρωπαίων έχουν σχέση με τη ρύπανση του αέρα (56%) και του νερού (50%), την ποσότητα των αποβλήτων (43%), τις επιπτώσεις στην υγεία από χημικές ουσίες (43%), την εξάντληση των φυσικών πόρων  (36%).

Το 95% των πολιτών που ερωτήθηκαν¹ θεωρεί ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι σημαντική για τους ίδιους προσωπικά. Μόνο το 5% δεν θεωρούν ότι είναι σημαντικό. Το υψηλό ποσοστό² της έρευνας, 95%, επικαλούνται οι  GREEN10 (δέκα μεγάλες Περιβαλλοντικές οργανώσεις στην Ευρώπη) για να ασκήσουν έντονη κριτική³ στον Πρόεδρο της Κομισσιόν  κ.Γιούνκερ για την περιβαλλοντική υποβάθμιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τη συγχώνευση των χαρτοφυλακίων α) Περιβάλλοντος, Αλιείας και Θαλασσίων υποθέσεων και β) Κλιματικής αλλαγής και ενέργειας αλλά και την αντιπεριβαλλοντική «προϊστορία» των δύο βασικών νέων Επιτρόπων.

Το 77% δηλώνει τα περιβαλλοντικά προβλήματα που έχουν άμεση επίδραση στην καθημερινή τους ζωή. Το εντυπωσιακό είναι ότι τα υψηλότερα ποσοστά ερωτηθέντων καταγράφονται στις εξής χώρες: Κύπρος (95%), Ελλάδα⁴ (93%) και τη Μάλτα (90%).

Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να περιγράψουν το είδος των περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων που ανέπτυξαν τον περασμένο μήνα. Απαντήσεις: Διαχωρισμός απορριμμάτων για ανακύκλωση (Μ.Ο, 72% | Ελλάδα 60%), Μείωση  κατανάλωσης ενέργειας (Μ.Ο. 52% | Ελλάδα 41%) και νερού (Μ.Ο. 37% | Ελλάδα 33%). Περίπου το ένα τρίτο των ερωτηθέντων επέλεξε μια πιο φιλική προς το περιβάλλον τρόπο ταξίδια (Μ.Ο 35% | Ελλάδα 32%), αγόρασε τοπικά προϊόντα (Μ.Ο. 35% | Ελλάδα 38%),  επέλεξε ένα φιλικό τρόπο μεταφοράς (Μ.Ο. 35% | Ελλάδα 32% ).

Η πλειονότητα των Ευρωπαίων δηλώνει ότι η διαλογή των απορριμμάτων για ανακύκλωση θα πρέπει να είναι πρώτη προτεραιότητα (Μ.Ο. 54% | Ελλάδα 57%) ακολουθούν η μείωση της ενέργειας στο σπίτι (Μ.Ο. 39% |Ελλάδα 43%), και χρησιμοποιώντας τα μέσα μαζικής μεταφοράς (Μ.Ο. 39% | Ελλάδα 46%). Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ως πρώτη προτεραιότητα για  την Ισπανία (59%) και τη Σουηδία (56%) θεωρείται η χρήση των δημόσιων μέσων μεταφορών.

Σε όλα τα κράτη μέλη, πάνω από το 60% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερα για φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα.

Στο ερώτημα πόσο ήταν ενημερωμένοι για τα περιβαλλοντικά θέματα οι απαντήσεις ήταν α) εξαιρετικά και καλά Μ.Ο.  62% | Ελλάδα 59% β) Σχετικά κακά Μ.Ο και Ελλάδα 31% γ) Άσχημα - κακά  Μ.Ο. 6% | Ελλάδα 10%.

Ελλιπή πληροφόρηση οι ερωτηθέντες δήλωσαν ότι έχουν για τα εξής θέματα, κατά σειρά σπουδαιότητας:  οι επιπτώσεις στην υγεία των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή προϊόντων (39%), την υποβάθμιση του εδάφους (29%), την εξάντληση των φυσικών πόρους (28%), την εξάπλωση των επιβλαβών μη ενδημικών φυτών και ζώων (28%),  για τη ρύπανση του νερού και τη γεωργική ρύπανση την ατμοσφαιρική ρύπανση (27%), την απώλεια ή εξαφάνιση των ειδών (25%), την αυξανόμενη ποσότητα των αποβλήτων (23%), την έλλειψη της πόσιμο νερό (22%), και την κατάληψη του εδάφους (20%).

Πληροφόρηση για θέματα περιβάλλοντος: α) Τηλεόραση 65% (72% το 2011) β) Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης 41% (30% το 2011) γ) Εφημερίδες 37% (41% το 2011),  ραδιόφωνο 23% (το ίδιο το 2011). Σε πολλές περιπτώσεις, οι  αυξήσεις ήταν για την πληροφόρηση από το διαδίκτυο ήταν σημαντικές: Ελλάδα 47% (+ 22% από το 2011), Κύπρος 43%  (+ 17%), Αυστρία (41%, + 16%), Τσεχία 49% (+ 15%). Οι αυξήσεις στην επιλογή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο συνοδεύτηκε από τη μείωση του ποσοστού των ανθρώπων που αντλούν πληροφορίες από την τηλεόραση. Οι μεγαλύτερες πτώσεις της τηλεθέασης  σε σύγκριση με το 2011, δηλώθηκε για την Ελλάδα 61% (- 20%), Λουξεμβούργο 50%, (-12%), Ισπανία 67% ( -12%), Βουλγαρία 80% (-11%),  Αυστρία 55% (- 10%), Πολωνία 55% ( -10%).

Οι ερωτώμενοι εμπιστεύονται τους επιστήμονες (Μ.Ο. 40% | Ελλάδα 64%), τις περιβαλλοντικές οργανώσεις (37%), την τηλεόραση (34%), τις εφημερίδες (19%) και το Διαδίκτυο (18%).

Οι τρεις παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής τους είναι α) Οικονομικοί 80% (-5%), το 18%  (+ 4%) δήλωσε  ανεπηρέαστο β) Περιβαλλοντικοί 75% (-2%), ανεπηρέαστο το 23% γ) Κοινωνικοί 71% (-4%), ανεπηρέαστο το 26%.

Περιβάλλον και Οικονομική ανάπτυξη: Το 74% (-3%) συμφωνεί  ότι η προστασία  του περιβάλλοντος, μπορεί να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη. Το 29% συμφωνεί απόλυτα, το 45% τείνει να συμφωνήσει. Το 16%   δεν συμφωνεί με τη δήλωση αυτή, με 13% τείνει να διαφωνεί και το 3% διαφωνεί πλήρως. Το  10%, (+ 3%) δηλώνει ότι δεν γνωρίζει.

Κριτήρια για την πρόοδο μιας χώρας: Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων, 59% (+ 4%)  δηλώνει ότι η πρέπει να δοθεί ίση έμφαση στα κοινωνικά⁵, περιβαλλοντικά και  οικονομικά κριτήρια.

Προστασία του Περιβάλλοντος και ευθύνες

Το  77%,( -2%) θεωρεί  ότι οι μεγάλες εταιρείες και οι βιομηχανίες δεν κάνουν αρκετά όπως όφειλαν για την προστασία του περιβάλλοντος. Μόνο μια μικρή μειοψηφία (1%, -1pp) πιστεύει ότι κάνουν πάρα πολλά, ενώ το 15% (+ 1%) λένε ότι κάνουν αυτό που χρειάζεται.

Το 70% (-2%) πιστεύει ότι η εθνική τους κυβέρνηση δεν κάνει αρκετά για την προστασία του περιβάλλοντος. Μια μικρή μειοψηφία 1% ( -1%) πιστεύει ότι η κυβέρνησή τους κάνει πάρα πολλά, ενώ το 21%  (+ 1%) εκτιμά  ότι κάνει αυτό που πρέπει.

Το 65% (-4%) πιστεύει ότι οι ίδιοι οι πολίτες δεν είναι κάνουν αρκετά για την προστασία του περιβάλλοντος.  Μόλις 2% πιστεύει ότι είναι κάνουν πάρα πολλά, ενώ το 29% ( + 4%) λένε ότι οι ίδιοι οι πολίτες κάνουν αυτό που χρειάζεται.

«Ο ρυπαίνων πληρώνει»⁶. Το 70% συμφωνεί απόλυτα ότι οι μεγάλοι ρυπαντές  πρέπει να είναι οι κυρίως υπεύθυνοι για την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών που προκαλούν.  Το 23% τείνει  να συμφωνήσει, με το συνολικό ποσοστό συμφωνίας να ανέρχεται στο 93%.

Το 56% (-7%) των ερωτηθέντων εκτιμά ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κάνει αρκετά για την προστασία του περιβάλλοντος, το 3% πιστεύει  ότι έχει κάνει πάρα πολύ, ενώ το 23% (+ 1%) θεωρεί ότι γίνεται το σωστό.

Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να προσδιορίσουν τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης⁷ των περιβαλλοντικών προβλημάτων: α) το 40% εισηγήθηκε βαρύτερα πρόστιμα στους παραβάτες β) το 33% πρότεινα υψηλοτέρα οικονομικά κίνητρα για την προστασία του περιβάλλοντος γ) το 31% περισσότερη πληροφόρηση δ) το 30% καλύτερη εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας.

Ευρωπαϊκή Ένωση και Εθνικές Κυβερνήσεις

Το 60% (-4%) πιστεύει  ότι οι περιβαλλοντικές οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται από κοινού μεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Το 36% (+ 4%) θεωρεί  ότι μόνο η εθνικές κυβερνήσεις⁸  θα πρέπει να λαμβάνουν τέτοιες αποφάσεις.

Το 77%  (-4%) συμφωνεί ότι η Ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία είναι απαραίτητη για την προστασία του περιβάλλοντος στη χώρα του. Το 36% (-2%) συμφωνεί απόλυτα και το 41% (-2%) τείνει να συμφωνήσει. Το 16% (+ 3%) δεν συμφωνεί, εκ των οποίου το 11% τείνει  να διαφωνεί και το 5% διαφωνεί  απόλυτα.

Το 79% συμφωνεί  ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να είναι σε θέση να ελέγξει ότι οι περιβαλλοντικοί νόμοι εφαρμόζονται σωστά σε κάθε χώρα. Από αυτούς, το 40% συμφωνεί απόλυτα, και το 39% τείνει να συμφωνήσει. Το 16% δεν συμφωνεί, από το οποίο 10% τείνει να διαφωνεί  και το 6% διαφωνεί απόλυτα.

Το 74% (-5%) δηλώνει ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να βοηθάει και τις χώρες εκτός Ε.Ε. για να βελτιώσουν τα περιβαλλοντικά τους πρότυπα. Το 20% διαφωνεί με ένα ισχυρό 7% να διαφωνεί απόλυτα.

Το 84% (-5%) πιστεύει ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να χρηματοδοτεί δραστηριότητες φιλικές προς το περιβάλλον, ενώ ένα ισχυρό 10% (+ 3pp) δεν συμφωνεί.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1.    Έχει καταγραφή μια μικρή αλλά υπολογίσιμη μετατόπιση της έμφασης, το 53% των Ευρωπαίων (-4 εκατοστιαίες μονάδες από το 2011), τώρα πιστεύουν ότι είναι πολύ σημαντικό για αυτούς, και το 42% (+ 5 από το 2011) πιστεύουν ότι είναι αρκετά σημαντική.

2.    Στην Ελλάδα 97%, δηλαδή πάνω από το Μέσo Όρο (Μ.Ο.) της έρευνας. Αυτό είναι εντυπωσιακό και  δεν συνάδει με την  αδιαφορία και τη  μη  συμμετοχή των Ελλήνων σε περιβαλλοντικές, καταναλωτικές οργανώσεις, επιτροπές πολιτών ή πρωτοβουλιών για την προστασία του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, για την κλιματική αλλαγή κ.λπ.

3.    Η επιστολή των GREEN10 http://naturefriends-gr.blogspot.gr/2014/09/h-green10-commission.html

4.    Πως δικαιολογείται στην Ελλάδα το 93% (16% πάνω από το Μ.Ο.) να δηλώνει ότι τα περιβαλλοντικά ζητήματα επιδρούν στην καθημερινή του ζωή αλλά να μη διεκδικεί με συνέπεια και συλλογικά καλύτερες συνθήκες ζωής? Μήπως ψεύδεται; Μήπως δεν εμπνέεται και δεν εμπιστεύεται τα σχήματα, τους φορείς, τις πρωτοβουλίες  πολιτών που αναπτύσσουν δράσεις για το περιβάλλον; Ας αναρωτηθούμε. (διάβαζε και σημείωση α/α2). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Έλληνες που απάντησαν στο ερώτημα «μπορείτε να παίξετε ένα ρόλο ως άτομο στην προστασία του περιβάλλοντος (χώρα σας)» απάντησαν θετικά  85%, όπως ο Μ.Ο. της έρευνας.

5.    Αυτή η θέση είναι βασική «κοσμοθεωρία» των ΦΙΛΩΝ της ΦΥΣΗΣ με ισχυρότερα τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια και λιγότερο τα οικονομικά. Η θέση των ΦτΦ είναι ότι το ΑΠΕ δεν αποτελεί κριτήριο ευημερίας των πολιτών και πως πρέπει να επεξεργαστούμε και να προτείνουμε ένα Πραγματικό Δείκτη Ευημερίας.

6.    Η θέση των ΦτΦ είναι η πρόληψη και η λήψη μέτρων πριν εκδηλωθεί ρύπανση ή υποβάθμιση του περιβάλλοντος.  Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, και όταν έχει προκληθεί  περιβαλλοντική, πολιτιστική, κοινωνία «ζημία» τότε να απαιτείται η θεραπεία.

7.    Καταγράφουμε την απουσία  της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (άλλο πληροφόρηση άλλο εκπαίδευση) καθώς και της αποϊδεολογικοποίησης  της προστασίας της φύσης (ηθικοί νόμοι, φιλοσοφία κ.λπ).

8.    Στην έρευνα διακρίνεται ένας Ευρωσκεπτικισμός, χωρίς όμως να είναι κυρίαρχος.

Ο Κώστας Φωτεινάκης είναι πρόεδρος των ΦΙΛΩΝ της ΦΥΣΗΣ/Naturefriends Greece