Μελέτη της επίδρασης των λύκων στον πληθυσμό και κινητικότητα του κόκκινου ελαφιού στην Πάρνηθα (2019)

[Η ΠΛΗΡΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΕΔΩ]

βιόσφαιρα

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΟΥΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Αϊδινίου 40, 17236, Υμηττός, http://www.biosfaira.org

Βιβλιογραφική αναφορά - Μάιος 2019: 

Γιαννάτος Γ. Bogdanowicz W., Λιναρδακη Ε., Panagiotopoulou H., Patrzyk M., Siekiera A.. Ιωαννίδης Ι., Ρέππα Χ., Αλιβιζάτος Χ. Γκούρλας Κ., Κοτσίφης Η., Γρίβας Κ. 2019. Μελέτη της επίδρασης των λύκων στον πληθυσμό και κινητικότητα του κόκκινου ελαφιού στην Πάρνηθα. 104 Σελ. 

Giannatos G. Bogdanowicz W., Linardaki I., Panagiotopoulou H., Patrzyk M., Siekiera A.. Ioannidis I., Reppa C., Alivizatos C., Gourlas K., Kotsifis I., Grivas K. 2019. Monitoring of wolf presence, activity patterns and predation on autochthonous red deer (Cervus elaphus) in the Parnitha National Park, Greece. 104pp

Εισαγωγή

Η παρούσα αναφορά παρουσιάζει τα πρώτα αποτελέσματα από την εργασία με τίτλο: «Μελέτη της επίδρασης των λύκων στον πληθυσμό και κινητικότητα του κόκκινου ελαφιού στην Πάρνηθα» που εκπονείται από τη ΜΚΟ ΒΙΟΣΦΑΙΡΑ σύμφωνα με την υ.α 148022/2985 άδεια εργασιών πεδίου από το τμήμα Βιοποικιλότητας.

Η μελέτη έχει στόχο την διερεύνηση της επίδραση των νεοαφιχθέντων λύκων (υπολογίζεται από το 2009) στην κινητικότητα, τη συμπεριφορά και τον πληθυσμό του αυτόχθονου (σύμφωνα με την πρόσφατη επιστημονική έρευνα μελέτης της γενετικής δομής του πληθυσμού του κόκκινου ελαφιού από το τμήμα Βιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) κόκκινου ελαφιού στην Πάρνηθα (Τσακογιάννης 2011). Ερευνά επίσης την επίδραση της μεγάλης αλλαγής με την επιστροφή των λύκων, στην κοινότητα των μικρότερων σαρκοφάγων και κυρίως της αλεπούς αλλά και στην παρουσία αδέσποτων σκύλων που τα προηγούμενα χρόνια ήταν πολύ έντονη σε όλη την έκταση του Ε.Π. Πάρνηθας.

Η τελική έκθεση που παρουσιάζεται πιο κάτω, περιγράφει λεπτομερώς και αναλύει τα ευρήματα της μελέτης για την εξαγωγή αρχικών συμπερασμάτων. Τέλος περιλαμβάνει δεδομένα που θα βοηθήσουν στη λήψη διαχειριστικών μέτρων διατήρησης πληθυσμού του πολύ σημαντικού αυτόχθονου ελαφιού με το νέο δεδομένο της εμφάνισης και της εγκατάστασης του φυσικού θηρευτή του μετά από περισσότερο από μισό αιώνα απουσίας.

Τοποθέτηση 10 φωτο-καταγραγραφικών καμερών παρακολούθησης κυρίως του πληθυσμού του λύκου σε κατάλληλα σημεία της περιοχής μελέτης

Οι 10 φωτοκαταγραφικές κάμερες κατανεμήθηκαν σε (10) δειγματοληπτικούς σταθμούς ώστε να καλύψουν το μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής μελέτης (~300 τετ.χλμ). 

Συλλέχθηκαν 155 δείγματα περιττωμάτων λύκου και 40 αλεπούς από όλη την έκταση της περιοχής μελέτης στο χρονικό διάστημα Ιανουαρίου 2017 έως Δεκεμβρίου 2018.

Είναι αξιοσημείωτος τόσο ο πυρηνικός τόσο και ο μιτοχονδριακός πολυμορφισμός δεδομένου της σχετικά πρόσφατης εμφάνισης του πληθυσμού των λύκων στην Πάρνηθα, ο οποίος εκτιμάται ότι επανήλθε γύρω στο 2009 - 2010, μετά από τουλάχιστον 55 χρόνια απουσίας. Εκτιμάται ότι ο πληθυσμός δημιουργήθηκε από ένα μικρό αριθμό ιδρυτικών μελών.

Με βάση την ανάλυση επιμειξίας είναι πολύ πιθανόν ότι οι περισσότεροι λύκοι σχετίζονται μεταξύ τους τουλάχιστον ως ξαδέρφια. Μερικά από τα άτομα θα μπορούσαν να εκπροσωπούν επίσης τους γονείς καθώς παρατηρήθηκαν αρκετά ζεύγη που δείχνουν σχέση γονέα-απόγονου.

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΘΗΡΕΥΣΗΣ ΟΠΛΗΦΟΡΩΝ

Ο πληθυσμός των άγριων οπληφόρων, σύμφωνα με τις πυκνότητες που υπολογίσθηκαν στο Κεφάλαιο Α, είναι για την άνοιξη 1160 ελάφια περίπου (για πυκνότητα 8,3 άτομα/τ.χλμ.) και 980 αγριόχοιροι (για πυκνότητα 7 άτομα/τ.χλμ.). Οι υπολογισμοί αυτοί γίνονται στην έκταση συστηματικής καταμέτρησης των ελαφιών από τον ΦΔ του ΕΠ Πάρνηθας που υπολογίζεται σε 140 τ.χλμ. περίπου (Χάρτης 4) και δεν καλύπτουν όλη την έκταση της περιοχής μελέτης (> 300 τ.χλμ.).

Με τα παραπάνω δεδομένα το σύνολο των διαφορετικών ατόμων λύκου που ταυτοποιήθηκαν είναι 27 (20 ενήλικα και 7 νεαρά). Το σύνολο των λύκων στην περιοχή μελέτης υπολογίζεται σε 33 άτομα εφόσον στα 27 ταυτοποιηθέντα άτομα προστίθεται ποσοστό 20% μη ταυτοποιημένων ατόμων (Iliopoulos 2018). Η τοπική πυκνότητα πληθυσμού λύκων στην περιοχή μελέτης είναι σημαντικά υψηλότερη από την μέση καταγραμμένη πυκνότητα λύκων στην Ελλάδα (Iliopoulos 2018, Karamanlidis et al. 2016, Petridou et al. 2019) και κινείται στα ανώτατα όρια πυκνότητας που έχουν καταγραφεί διεθνώς (Mech et al., 1998; Fuller et al., 2003; Mech & Boitani, 2003b). Ομοίως και το μέγεθος των ομάδων λύκου που καταγράφηκαν στην περιοχή μελέτης είναι παρόμοιο με αυτό των μεγάλων αγελών της Βορείου Αμερικής που κυνηγούν μεγάλο θήραμα (Mech et al., 1998; Fuller et al., 2003; Mech & Boitani, 2003b)

[Φωτ. ενδεικτικές θέσεις περιττωμάτων λύκου και δειγματολειπτικές διαδρομές, σ.10 της μελέτης]

Συμπεράσματα

Τα βασικά συμπεράσματα της πρώτης συστηματικής καταγραφής λύκων στην Πάρνηθα είναι:

• Οι καταγραφές άγριων οπληφόρων, λαγού και σαρκοφάγων θηλαστικών στην περιοχή της Πάρνηθας περιλαμβάνουν 9 είδη, με 5 από αυτά ιδιαίτερα υψηλής αφθονίας. Ο συνολικός αριθμός των καταγραφών είναι υψηλότερος από αντίστοιχες της εύκρατης ζώνης της Ευρώπης και γειτονικών χωρών

• Οι λύκοι έχουν ήδη ένα ιδιαίτερα πυκνό και δυναμικό πληθυσμό στην περιοχή του Ε.Π. Πάρνηθας ο οποίος αποτελεί συνέχεια του πληθυσμού της υπόλοιπης Στερεάς Ελλάδας και επεκτείνονται σε όλη τη δυτική Αττική.

• η γενετική ποικιλότητα του τοπικού πληθυσμού λύκων, είναι μέτρια με τα περισσότερα άτομα να μοιράζονται τον ίδιο απλότυπο και αλληλόμορφα (αυτό έχει σχέση πιθανότατα με τη στενή συγγένεια των ατόμων λύκου της περιοχής μελέτης).

• Συνολικά ταυτοποιήθηκαν 21 άτομα λύκου από δείγματα που συλλέχθηκαν την περίοδο του χειμώνα 2017. Εκτιμάται ότι ο ιδρυτικός αριθμός λύκων ήταν μικρός.

• Εντοπίστηκαν 4 απλότυποι (Hap1, Hap7, Hap10 και Hap13). Τα 18 άτομα λύκου αντιστοιχίστηκαν στον Hap1, ενώ οι υπόλοιποι 3 εντοπίστηκαν στα άλλα 3 άτομα αντίστοιχα.

• Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης που περιλαμβάνει το Εθνικό Πάρκο και την δυτική προέκτασή του, υπάρχουν τουλάχιστον 2 μεγάλες αγέλες λύκων εκ των οποίων η μια αναπαράγεται εντός των ορίων του ΕΠ.

• Φαίνεται ότι υπάρχει σημαντική αύξηση πληθυσμού και κινητικότητας λύκων από την τελευταία καταγραφή το 2014-15. Η αλλαγή μπορεί να πιστοποιηθεί ποσοτικά μόνο στην επικράτεια της ανατολικής ομάδας όπου εντοπίσθηκε η προηγούμενη καταγραφή και υπάρχουν κάποια συγκριτικά δεδομένα

• Ο ελάχιστος πληθυσμός λύκων στην περιοχή μελέτης υπολογίσθηκε σε 33 άτομα (23 ενήλικες και 10 νεαροί της χρονιάς)

• Επέκταση του πληθυσμού των λύκων στα ανατολικά του ΕΠ είναι πιθανή (καταγραφή νεκρού ενήλικου αρσενικού λύκου στον παράπλευρο της Εθνικής οδού – ύψος Μαλακάσας), ενώ υπάρχουν μεμονωμένες πληροφορίες για θεάσεις “λυκόμορφων” από κατοίκους της περιοχής Καπανδριτίου – Βαρνάβα.

• Κύρια τροφική προτίμηση των λύκων είναι τα ελάφια και ακολουθούν οι αγριόχοιροι. Τα δύο αυτά είδη αποτελούν την βασική τροφή των λύκων στην περιοχή του Ε.Π. Πάρνηθας. Από τα κατοικίδια ζώα ανιχνεύθηκαν μόνο κατσίκια σε σχετικά μικρό ποσοστό. Η τροφική ανάλυση έγινε σε γενετικά ταυτοποιημένα δείγματα του χειμώνα 2017.

• Τα θηρευμένα οπληφόρα (ελάφια κυρίως) καταναλώνονται εντός 3-5 ημερών ανάλογα με το μέγεθος τους και σχεδόν πάντα διαμελίζονται.

• Μεσαίου μεγέθους σαρκοφάγα θηλαστικά (κυρίως αλεπούδες) τρέφονται με τα υπολείμματα των θηρευμένων από λύκους ζώων. Σπανιότερα επίσης πετροκούναβα, αγριόχοιροι, αδέσποτοι σκύλοι και κορακοειδή σε ανοιχτές θέσεις, τρέφονται με τα υπολείμματα αυτά.

• Τα ελάφια δείχνουν να αποφεύγουν περιοχές με μεγάλη κινητικότητα λύκων ακόμη και αν αυτές ήταν παραδοσιακά εποχιακές θέσεις συγκέντρωσης τους (Σαλονίκη, Λιμικο, Μόλα). Η αποφυγή αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη τα τελευταία 3-4 χρόνια

• Η επίδραση του μεγάλου πληθυσμού λύκων στον τοπικό αυτόχθονο πληθυσμό των ελαφιών του ΕΠ Πάρνηθας είναι πολύ σημαντική, ενώ πιθανή συνέχιση του ίδιου ρυθμού θήρευσης είναι δυνατόν να οδηγήσει σε σημαντική μείωση του απομονωμένου πληθυσμού των ελαφιών στο ΕΠ Πάρνηθας

• Ο πληθυσμός της αλεπούς είναι πολύ μεγάλος σε όλο το ΕΠ και φαίνεται ότι το είδος επωφελείται σημαντικά από τα υπολείμματα θήρευσης λύκων.

• Περιοχές με έντονη παρουσία και κινητικότητα λύκων αποφεύγονται από τα αδέσποτα σκυλιά. Αντίθετα, σε περιοχές με μικρή παρουσία μεμονωμένων ατόμων λύκου, τα αδέσποτα σκυλιά μπορούν να επιβιώσουν με τη βοήθεια ανθρωπογενών παραγόντων. Η κατάσταση με τα αδέσποτα, αλλά και την παραβατικότητα και ανομία στη Δυτική Πάρνηθα χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.

• Φαινοτυπικά αναγνωρίσιμα υβρίδια λύκου – σκύλου καταγράφηκαν στην Δυτική Πάρνηθα, κοντά στην περιοχή όπου συγκεντρώνεται ο μεγαλύτερος αριθμός αδέσποτων σκύλων .

• Η δραστηριότητα των ελαφιών κυρίως την εποχή ζευγαρώματος και των αδέσποτων σκύλων είναι μειωμένη τις ώρες υψηλής κινητικότητας των λύκων, ενώ η δραστηριότητα των αγριόχοιρων δεν παρουσιάζει σημαντικές αποκλίσεις από αυτήν των λύκων.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η ανάρτηση έγινε στο blog των ΦτΦ με σκοπό την ενημέρωση. Η δημοσίευση των τμημάτων της μελέτης έγιναν με δική μας ευθύνη.