ΗΠΑ: To τέλος της κουλτούρας του Ι.Χ. (?)

[Για το βιβλίο Cars and Capitalism ΕΔΩ -Η ανάρτηση είναι από το SOS  Τροχαία Εγκλήματα ΕΔΩ]

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως οι Αμερικανοί αγοράζουν λιγότερα αυτοκίνητα, οδηγούν λιγότερο αλλά και λιγότερα νέα διπλώματα οδήγησης χορηγούνται χρόνο με το χρόνο.

Τα στοιχεία αυτά οδήγησαν τους επιστήμονες ν’ αναρωτηθούν. Μήπως  η Αμερική ξεπέρασε το σημείο κορύφωσης στην οδήγηση;

Οι ΗΠΑ με τις τεράστιες εκτάσεις της και τη «θεοποίηση» της ζωής σε προάστιο αποτελούσε εδώ και καιρό έναν από τους πρωταρχικούς «αυτοκινητιστικούς» πολιτισμούς στον κόσμο. Στο βιβλίο Stop Signs: Cars and Capitalism on the Road to Economic, Social and Ecological Decay, οι συγγραφείς Yves Engler and Bianca Mugyenyi υποστηρίζουν πως στη Β. Αμερική οι άνθρωποι έχουν αλλοιωθεί από την κουλτούρα του αυτοκινήτου, είναι χαρακτηριστικός ο τίτλος που δίνουν στο σύγχρονο άνθρωπο «Homo Automotivis» και είναι ακριβώς το μοντέλο και η εξέλιξη του ανθρώπου μετά από μια εκατονταετία συνύπαρξης και συνδιαμόρφωσης με το αυτοκίνητο και τον καπιταλισμό. Οι ΗΠΑ είναι η χώρα γέννησης του μοντέλου Τ –του πρώτου προσιτού αυτοκινήτου- ο τόπος όπου Wilson Pickett απαθανάτισε «Mustang Sally» και οι Beach Boys το «Little Deuce Coupe».

Όμως η ερωτική σχέση της Αμερικής με τ’ αυτοκίνητα φαίνεται να υποχωρεί σταδιακά. Ο αριθμός των μιλίων που διανύθηκαν με αυτοκίνητο στις ΗΠΑ κορυφώθηκε το 2005 και από τότε παρουσιάζει σταθερή μείωση σύμφωνα με έρευνα του Doug Short των Advisor Perspectives , μια εταιρεία ερευνών επενδύσεων. Μάλιστα τον Απρίλιο του 2013 ο αριθμός των μιλίων που οδηγούνται ανά άτομο ήταν 9% κάτω από το σημείο κορύφωσης και αντίστοιχο του επιπέδου του Ιανουαρίου του 1995. Φυσικά αυτό θα μπορούσε να εξηγηθεί και εν μέρει λόγω της οικονομικής ύφεσης, καθώς λόγω κρίσης οι Αμερικανοί δε μπορούσαν να αγοράσουν νέα αυτοκίνητα και φυσικά οι άνεργοι δεν έχουν κανένα λόγο να μετακινηθούν καθημερινά αφού δεν έχουν δουλειά για να πάνε. Έτσι κάποιοι υποστηρίζουν πως οι μετρήσεις θα επιστρέψουν στα προηγούμενα μεγέθη με το ξεπέρασμα της κρίσης.

Ο Michael Sivak, ο οποίος μελετά την τάση και ο οποίος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του  Michigan στο τμήμα έρευνας των μεταφορών όμως δηλώνει πως αυτό που περισσότερο του κάνει εντύπωση είναι πως το ποσοστό ιδιοκτησίας αυτοκινήτων ανά νοικοκυριό άρχισε να κατεβαίνει δύο με τρία χρόνια πριν από την ύφεση. Συγκεκριμένα δήλωσε « Νομίζω πως κάτι πιο θεμελιώδες βρίσκεται σε εξέλιξη.»

Αν αυτή η τάση συνεχιστεί- και πολλοί κοινωνιολόγοι πιστεύουν πως θα συνεχιστεί- θα έχει ευεργετικές επιπτώσεις στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και στο περιβάλλον – δεδομένου πως στην Αμερική οι μετακινήσεις είναι ο δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μετά τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Φυσικά θα έχει και αρνητικές συνέπειες για τη βιομηχανία αυτοκινήτων. Σ’ αυτό το πλαίσιο δε μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο το γεγονός πως μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η Ford και η Mercedes χρησιμοποιούν πια τον όρο «mobility» για να περιγράψουν τις εταιρείες τους, παρέχοντας πια μεγαλύτερη γκάμα προϊόντων που επεκτείνονται πέρα από το ΙΧ.

Στο συνέδριο Mobile World πέρυσι στη Βαρκελώνη ο Bill Ford διευθύνων στέλεχος της Ford Motor Company παρουσίασε ένα επιχειρηματικό σχέδιο για ένα κόσμο όπου η ιδιοκτησία ΙΧ θα είναι ανέφικτη ή ανεπιθύμητη. Πρότεινε τη συνεργασία με τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών ώστε να δημιουργηθούν πόλεις όπου «πεζοί, ποδήλατα, Ι.Χ, εμπορικά και δημόσιας χρήσεως αυτοκίνητα, μέσα μαζικής μεταφοράς θα είναι συνυφασμένα μέσα σ’ ένα συνδεδεμένο δίκτυο ώστε να εξοικονομείται χρόνος, να υπάρχει μικρότερη χρήση διαθέσιμων πόρων, χαμηλότερες εκπομπές ρύπων και βελτίωση της οδικής ασφάλειας». Φαίνεται πως οι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν λάβει το μήνυμα και δείχνουν εντελώς απρόθυμες να βγουν από το παιχνίδι, οπότε προσαρμόζονται κι επανασχεδιάζουν το πλάνο τους ώστε να εξακολουθήσουν να έχουν μερίδιο στην αγορά μιας νέας ανερχόμενης κοινωνίας.

Η Mimi Sheller καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο του Drexel σχολιάζει «Διαφορετικά τα πράγματα συγκλίνουν τα οποία δείχνουν ότι είμαστε μάρτυρες μιας μακροχρόνιας πολιτισμικής αλλαγής.» Αναφέρει διάφορους παράγοντες: το διαδίκτυο κάνει την τηλεργασία εφικτή και επιτρέπει στους ανθρώπους να έχουν κοινωνικές σχέσεις και επικοινωνία με τους φίλους τους χωρίς να χρειάζεται να οδηγήσουν για να βρεθούν. Η ανανέωση και αναβάθμιση των κέντρων των πόλεων καθιστά πια τα προάστια λιγότερο ελκυστικά και πολλοί επιλέγουν πια να τα επανακατοικήσουν. Επίσης η ευρεία χρήση των κινητών αλλά και η νέα τάση του «συνεπιβατισμού» (car-pooling) έχει διευκολύνει τις συνεννοήσεις και την από κοινού οργάνωση μετακίνησης.

Μ’ όλες αυτές τις αλλαγές στην κοινωνική ζωή ακόμα και οι άνθρωποι που σταμάτησαν να χρησιμοποιούν τα ΙΧ τους λόγω κρίσης μπορεί να μην ξαναγυρίσουν ποτέ στις παλιές τους συνήθειες  ακόμα και με το πέρας της κρίσης. Καινούριες συνήθειες και ήθη θα έχουν δημιουργηθεί που πολύ πιθανόν να μην αλλάξουν τόσο εύκολα. Σ’ αυτό θα συντελέσει πιθανότατα και η στάση της πολιτείας.

«Για χρόνια η πολιτεία ενθάρρυνε και  στήριζε υποδομές για την προαστιακή ζωή|» λέει η καθηγήτρια Sheller «μια τάση που τελευταία ελαττώνεται αν όχι ανατρέπεται. Αφού δημιούργησαν αυτό που εγώ ονομάζω «κουλτούρα μετακίνησης με ΙΧ (automobility)» τη βλέπουμε τα τελευταία 5-10 χρόνια να αργοπεθαίνει.»

Όπως προκύπτει από την έρευνα Νέα Γενιά και Μετακίνηση που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2012 η οδήγηση στους νέους (16-34 ετών) μειώθηκε κατά 23% από το 2001 έως το 2009. Αυτή η τάση απομάκρυνσης από την οδήγηση είναι πιθανό να είναι μακράς διαρκείας- ακόμα και όταν η οικονομία ανακάμψει. Οι νέοι άνθρωποι οδηγούν λιγότερο για μια σειρά από λόγους όπως οι υψηλότερες τιμές των καυσίμων, νέοι νόμοι χορήγησης διπλωμάτων, οι βελτιώσεις στην τεχνολογία που υποστηρίζουν την εναλλακτική μεταφορά, και οι αλλαγές στις αξίες και τις προτιμήσεις της νέας γενιάς και είναι  όλοι παράγοντες που ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις για τα επόμενα χρόνια.

Δυστυχώς παρόμοια στοιχεία και μελέτες δε γνωρίζω να υπάρχουν για τα ελληνικά δεδομένα.

Χριστιάνα Βλαχάκη