Πλανήτης SOS: Κλιματική αλλαγή και παγκόσμια φτώχεια - B-FEST | Ομιλία του Κώστα Φωτεινάκη | 26 Μαΐου 2017

[Φωτ. από τη συμμετοχή των ΦΙΛΩΝ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece στην συγκέντρωση στις 29 Νοεμβρίου 2015 με αφορμή τη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ στο Παρίσι για την κλιματική αλλαγή -  COP21.
Το βασικό σύνθημα των ΦτΦ ήταν "κλιματική δικαιοσύνη τώρα"/ Climate Justice Now" και όχι το σύνθημα του AVVAZ "Greece 100% clean energy" | ΕΔΩ]

Πλανήτης SOS: Κλιματική αλλαγή και παγκόσμια φτώχεια - B-FEST

Ομιλία του Κώστα Φωτεινάκη

[Την Παρασκευή 26 Μαΐου 2017 στο πλαίσιο του B-FEST πραγματοποιήθηκε εκδήλωση με θέμα: Κλιματική Αλλαγή & Παγκόσμια Φτώχεια. Στην εκδήλωση μίλησαν οι: Jason Hickel (ανθρωπολόγος παν/μιο LSE, The Guardian, Al Jazeera)
Κώστας Φωτεινάκης (Φίλοι της Φύσης), Yavor Tarinski (περ. Βαβυλωνία, TRISE).

Παρουσιάζουμε την ομιλία του Κώστα Φωτεινάκη, προέδρου του Ελληνικού Δικτύου ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece.]

Καλησπέρα σας/

Πριν την έναρξη της εκδήλωσης είχα μια συζήτηση με τον μεταφραστή της εκδήλωσης για το Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων και τη Φιλοσοφική Σχολή. Μεταξύ των άλλων μιλήσαμε και για τον εκλιπόντα καθηγητή φιλοσοφίας, τον Ευθύμη Παπαδημητρίου [ΕΔΩ] που δίδασκε το μάθημα «Φιλοσοφία της Φύσης», έναν σπουδαίο καθηγητή αλλά και έναν ενεργό κινηματικό πολίτη που είχε συμβάλλει σημαντικά για την προώθηση της αντικαπιταλιστικής, ριζοσπαστικής Οικολογίας στη χώρα μας και την ενημέρωση για το θέμα της κλιματικής αλλαγής.

Διαβάζοντας στο πρόγραμμα του B-FEST είδα ότι ένας από τους ομιλητές της σημερινής εκδήλωσης είναι ο Jason Hickel (ανθρωπολόγος παν/μιο LSE, The Guardian, Al Jazeera). Δεν τον γνώριζα τον άνθρωπο και έτσι έκανα μια αναζήτηση στο διαδίκτυο για να μάθω περισσότερα για τον ομιλητή. Στην αναζήτηση διαπίστωσα ότι στο blog των ΦΙΛΩΝ της ΦΥΣΗΣ, είχε μεταφραστεί από τον Αριστείδη Παπαδάκη και είχε αναρτηθεί το άρθρο του κ. Jason Hickel με τίτλο «Η καθαρή ενέργεια δεν θα μας σώσει, μόνο ένα νέο οικονομικό σύστημα μπορεί | Clean energy won’t save us – only a new economic system can do that». (Δημοσιεύτηκε στον Γκάρντιαν 15/07/2016) [ΕΔΩ].

Τελικά για μια ακόμα φορά επιβεβαιώνεται πόσο μεγάλος αλλά και πόσο μικρός ταυτόχρονα  είναι ο κόσμος.

Θέμα 1ο:

Υπάρχει κλιματική αλλαγή? Αν ναι, ποιά είναι τα αίτια και ποιές κοινωνικές κατηγορίες και περιοχές του πλανήτη μας πλήττει δριμύτερα? Τι προβλέπεται για την Ελλάδα και γενικότερα για τη Μεσόγειο?

Η άποψή μου, αλλά και του Ελληνικού Δικτύου ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ, είναι ότι «ναι υπάρχει κλιματική αλλαγή» και πως η ανθρωπότητα θα πρέπει να προετοιμαστεί «όχι για να προσαρμοστεί» αλλά για να περιορίσει την ένταση των κλιματικών φαινομένων καθώς και για να αντιμετωπίσει τα κοινωνικά προβλήματα (φτώχεια, περιβαλλοντική μετανάστευση, ερημοποίηση κ.ά.) που αυτή προκαλεί.

Δεν είναι μόνο οι περισσότεροι επιστήμονες που με την αξιοποίηση των ιστορικών δεδομένων, τη χρήση στατιστικών στοιχείων και μαθηματικών μοντέλων αποδεικνύουν την κλιματική αλλαγή και κάνουν «σενάρια» για τις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις στο μέλλον. Είναι το γεγονός ότι βιώνουμε καθημερινά τις κλιματολογικές αλλαγές.

Στο σημείο αυτό θα αναφέρω μια πρόσφατη εξέλιξη για το τι προκάλεσε η αλλαγή του κλίματος στη Νορβηγία | Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης 21 Μαΐου 2017:

«Η Παγκόσμια Τράπεζα Σπόρων Σβάλμπαρντ, γνωστή και ως Κρύπτη της Αποκάλυψης, είναι μια ειδικά διαμορφωμένη «κιβωτός» που κατασκευάστηκε υπογείως σε μία ζώνη μόνιμης ψύξης, ως μέτρο ασφαλείας σε περίπτωση που κινδυνεύσουν οι πηγές τροφίμων, λόγω συγκρούσεων ή φυσικών καταστροφών.

Βρίσκεται σε ένα βουνό στο Νορβηγικό νησί Spitsbergen, στην αρκτική περιοχή του αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ, περίπου 1.000 χιλιόμετρα από τον Βόρειο Πόλο και σε αυτή φυλάσσονται 800.000 διαφορετικά είδη σπόρων.

Το παγωμένο έδαφος σε συνδυασμό με τη χαμηλή τεκτονική δραστηριότητα της περιοχής κατέστησαν το σημείο ιδανικό για την κατασκευή της το 2008, ενώ οι μελέτες είχαν δείξει πως ακόμα κι αν έλιωναν όλοι οι πάγοι της Γης, η κρύπτη θα βρισκόταν και πάλι πάνω από το επίπεδο της θάλασσας.

Πριν λίγες ημέρες ωστόσο, οι θερμοκρασίες ρεκόρ που σημειώθηκαν στην περιοχή και το λιώσιμο των πάγων είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας όγκος νερού μεγαλύτερος από τον αναμενόμενο. Έτσι νερά εισήλθαν στην επτασφράγιστη Τράπεζα… Κατά το περιστατικό ευτυχώς δεν κινδύνευσαν οι σπόροι.» [ΕΔΩ]

Αυτό καταγράφηκε στην ψυχρή Νορβηγία… ας μεταφερθούμε όμως στην περιοχή μας, στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο.

Σύμφωνα με τις δύο εκθέσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, η πρώτη το 2011 με τίτλο «Οι Περιβαλλοντικές, Οικονομικές και Κοινωνικές Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στην Ελλάδα» [ΕΔΩ] και η δεύτερη το 2014 με τίτλο «Ελληνικός Τουρισμός και Κλιματική Αλλαγή: Πολιτικές Προσαρμογής και Νέα Στρατηγική Ανάπτυξης» [ΕΔΩ] προβλέπονται ότι «Οι υψηλές θερμοκρασίες, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η ανακατανομή ή και έλλειψη υδάτινων πόρων, καθώς και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας είναι μόνο μερικές από τις φυσικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά τον κλάδο του τουρισμού…»

Ιδιαίτερη αναφορά θα κάνω για τη Θεσσαλονίκη και τη δυτική Χαλκιδική οι οποίες πλήττονται περισσότερο από τη διάβρωση των ακτών στην Κεντρική Μακεδονία, την πρώτη περιφέρεια στην Ελλάδα ως προς τον κίνδυνο αυτό.»

Στο Περιφερειακό Συμβούλιο Κεντρικής Μακεδονίας ο αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστας Γιουτίκας μεταξύ των άλλων δήλωσε:

«Το πρόβλημα οφείλεται στη σταδιακή εισχώρηση της θάλασσας στη στεριά… έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις για το περιβάλλον και τις ανθρώπινες δραστηριότητες και μπορεί να καταστρέψει παράκτια οικοσυστήματα, κατοικίες και υποδομές, απειλώντας την ασφάλεια του πληθυσμού και την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως του τουρισμού και της γεωργίας.» Μάρτιος 2017 [ΕΔΩ]

Και ένα ακόμα πρόσφατο παράδειγμα από την Κύπρο | Εθνική Στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή - Στο έλεος έντονων καιρικών φαινομένων η Κύπρος. | Μάιος 2017 :

«Ο υπολογισμός των αναμενόμενων μεταβολών κυρίως της θερμοκρασίας, της βροχόπτωσης και των ακραίων καιρικών φαινομένων για τις περιόδους 2021 – 2050 και 2071 – 2100 σε σχέση με την περίοδο αναφοράς 1961 – 1990 καταδεικνύει τις ήδη υπάρχουσες τάσεις του κλίματος στην Κύπρο, δηλαδή αύξηση της θερμοκρασίας, μείωση της βροχόπτωσης και επιδείνωση των ακραίων φαινομένων.

Για την περίοδο 2021 – 2050 υπολογίζεται ότι ο ετήσιος αριθμός των πολύ ζεστών ημερών (θερμοκρασία άνω των 35°C) θα αυξηθεί σε 34 ημέρες στις περιοχές της ενδοχώρας, 30 στις ορεινές περιοχές, 19 στις νότιες και 17 στις ανατολικές. Μεγαλύτερες αλλαγές στις πολύ ζεστές ημέρες (της τάξης των 50-60 ημερών καύσωνα) αναμένονται για την περίοδο 2071 – 2100.» [ΕΔΩ]

Οι κλιματικές αλλαγές έχουν υποχρεώσει τους Διεθνούς Οργανισμούς να εισάγουν όρους όπως του περιβαλλοντικού πρόσφυγα ο οποίος εμφανίστηκε το 1985 ως μία έννοια κοντά στα χαρακτηριστικά του πρόσφυγα (El Hinnawi 1985). Το 1985 ο El-Hinnawi όρισε τους περιβαλλοντικούς πρόσφυγες σε μία έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) ως τους ανθρώπους «που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την παραδοσιακή τους κατοικία, προσωρινά ή μόνιμα, εξαιτίας μιας σημειούμενης περιβαλλοντικής διατάραξης (φυσικής ή/και προκαλούμενης από τον άνθρωπο), η οποία θέτει σε κίνδυνο την ύπαρξή τους ή/και έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τους».

Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης/ ΙΟΜ  ορίζει ως περιβαλλοντικούς μετανάστες «τα άτομα ή τις ομάδες των ατόμων τα οποία, εξαιτίας εξαναγκαστικών αιτιών, ξαφνικών ή σταδιακών αλλαγών στο περιβάλλον οι οποίες επηρεάζουν δυσμενώς τις ζωές ή τις συνθήκες διαβίωσής τους, είναι υποχρεωμένα να εγκαταλείψουν τις εστίες τους ή το επιλέγουν - είτε προσωρινά, είτε μόνιμα- και τα οποία μετακινούνται μέσα στα όρια της χώρας τους ή διασυνοριακά» (ΙΟΜ, 2007).

Κλιματική Δικαιοσύνη

Το γεγονός ότι η παγκόσμια υπερθέρμανση οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα δεν σημαίνει ότι είμαστε όλοι το ίδιο υπεύθυνοι γι' αυτήν. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από τον βιομηχανικό Βορρά είναι δυσανάλογα μεγαλύτερες σε σχέση με άλλες περιοχές του πλανήτη. Οι άνθρωποι του Νότου, οι οποίοι έχουν συμβάλει ελάχιστα στην εκπομπή αερίων που αλλάζουν το κλίμα, όχι μόνο υποφέρουν περισσότερο από το αυξανόμενο καιρικό χάος και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αλλά είναι και οι λιγότερο προετοιμασμένοι τεχνολογικά να αντιμετωπίσουν τις δοκιμασίες των επερχόμενων δεκαετιών.
Ο Μπράιαν Τόκαρ στο βιβλίο του «Κλιματική αλλαγή - Προοπτικές για την κλιματική κρίση και την κοινωνική αλλαγή» τάσσεται  υπέρ της «ανάπτυξης ενός κινήματος για την κλιματική δικαιοσύνη, το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίσει όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με την ισοκατανομή των πόρων, τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, την αστική αναδιοργάνωση, τον αγροτικό μετασχηματισμό αλλά και την άμεση δημοκρατία.» Σε αυτό το κίνημα οι ΦτΦ δηλώνουν παρόντες. | Εκδόσεις ΑΝΤΙΓΟΝΗ 2013 [ΕΔΩ]

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι το 23% των θανάτων οφείλεται στο ανθυγιεινό περιβάλλον. 12,6 εκατομμύρια θάνατοι το χρόνο από το ανθυγιεινό περιβάλλον: 3,8 εκατ. στη Νοτιοανατολική Ασία | 3,5 εκατ. στις χώρες του Δυτικού Ειρηνικού |2,3 στις χώρες της Αφρικής | 854.000 στην Ανατολική Μεσόγειο | 847.000 στη Λατινική Αμερική. Από τα στοιχεία προκύπτει ότι το ανθυγιεινό περιβάλλον δεν πλήττει όλη την ανθρωπότητα με τον ίδιο τρόπο.[ΕΔΩ]

Θέμα 2⁰:

Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αρκεί μόνο η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και η απόκτηση ενέργειας από Ανανεώσιμες πηγές?

Η απάντηση έχει δοθεί από τον Jason Hickel στο άρθρο του  «Η καθαρή ενέργεια δεν θα μας σώσει, μόνο ένα νέο οικονομικό σύστημα μπορεί» | Clean energy won’t save us – only a new economic system can do that». Δημοσιεύτηκε στον Γκάρντιαν 15/07/2016 [ΕΔΩ]

Γράφει ο συγγραφέας:

Μιλώντας για την κλιματική αλλαγή, το πρόβλημα δεν είναι μόνο το είδος της ενέργειας που χρησιμοποιούμε, είναι τι κάνουμε με αυτή. Τι θα κάνουμε με 100% καθαρή ενέργεια; Ακριβώς ό,τι κάνουμε και με τα ορυκτά καύσιμα: θα ξυρίσουμε περισσότερο τα δάση, θα φτιάξουμε περισσότερες κτηνοτροφικές μονάδες, θα επεκτείνουμε τη βιομηχανική γεωργία, θα παράγουμε περισσότερο τσιμέντο και περισσότερους χώρους υγειονομικής ταφής, που θα εκλύουν θανάσιμες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Θα κάνουμε όλα αυτά τα πράγματα διότι το οικονομικό μας σύστημα απαιτεί την αέναη μεγέθυνση και για κάποιο λόγο δεν έχουμε σκεφτεί να το αμφισβητήσουμε.»

Προφανώς μόνο η αλλαγή του μείγματος παραγωγής ενέργειας δεν αρκετή για την ανάσχεση των κλιματικών αλλαγών. Τα δάση, τα αστικά πάρκα, τα ποτάμια και τα ρέματα στις πόλεις, οι μετακινήσεις στις πόλεις – και γενικότερα οι μεταφορές -, οι κατασκευές των κτηρίων κ.λπ. παίζουν σημαντικό ρόλο για το δροσισμό ή την αύξηση της θερμοκρασίας των πόλεων.

Ιδιαίτερα στη χώρα μας, η μέση κάλυψη σε πράσινο των ελληνικών μεγαλουπόλεων σήμερα είναι για την Αθήνα περίπου το 7% της επιφάνειάς της και για τη Θεσσαλονίκη το 4-5% της επιφάνειάς της, όταν για πολλές ευρωπαϊκές πόλεις κυμαίνονται περίπου στο 25%.

[Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σεραφείμ Πολύζος – 2015 | ΕΔΩ]

Αξίζει να σημειώσουμε τις περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις της Αθήνας με την κατασκευή του γηπέδου του ΠΑΟ στο Άλσος Γουδή καθώς και από την μη αξιοποίηση του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού ως Μητροπολιτικό Πάρκο.

Θέμα 3⁰:

Το κίνημα των πολιτών και ο ρόλος του AVVAZ και ορισμένων ΜΚΟ στην αποπολιτικοποίηση των ζητημάτων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή και της μη αμφισβήτησης του καπιταλιστικού, «αναπτυξιακού» και καταναλωτικού μοντέλου.

Με βάση την Ελληνική Εμπειρία το θέμα της «κλιματικής αλλαγής» με πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις δεν συμπεριλαμβάνεται  στην καθημερινή ατζέντα των κινημάτων, των σωματείων, της Αυτοδιοίκησης και γενικότερα εκείνων που αμφισβητούν το καπιταλιστικό σύστημα και την λογική της «αέναης ανάπτυξης/ μεγέθυνσης της οικονομίας». Μικρές κινητοποιήσεις πολιτών και κινημάτων έγιναν την περίοδο 2008-2011 στην Αθήνα με βασικό σύνθημα «Αλλάζουμε το σύστημα και όχι το κλίμα» το οποίο σύνθημα οι ΦτΦ δεν το έχουν εγκαταλείψει.

Αντιθέτως εμφανίστηκε ένας νέος «παίκτης» μέσα από το διαδίκτυο, η πλατφόρμα AVVAZ, η οποία με μονοθεματικό σύνθημα «ΟΧΙ στη βρώμικη ενέργεια» έχει κυριαρχήσει, έχει αποπολιτικοποιήσει και έχει επηρεάσει αρκετές περιβαλλοντικές ΜΚΟ, οι οποίες, πριν την εμφάνιση του AVVAZ, είχαν μια ποιοτικότερη πολιτική προσέγγιση για τις επιπτώσεις και τους θιγόμενους από την κλιματική αλλαγή.

Τα κυρίαρχα συνθήματα των δράσεων των ΜΚΟ για τη συνάντηση στη Νέα Υόρκη (2014) αλλά και στο Παρίσι (2015) ήταν «ΟΧΙ στη βρώμικη ενέργεια».

Στις 29 Νοεμβρίου 2015, στην συγκέντρωση που διοργάνωσαν στην περιοχή της Ακρόπολης το AVVAZ, το WWF και η Greenpeace  για τη συμφωνία COP21 το μεγάλο πανό έγραφε: «GREECE 100% CLEAN ENERGY» τίποτα άλλο.

Τα συνθήματα των ΦτΦ στην ίδια  συγκέντρωση ήταν:

1.      Απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα | ΟΧΙ στο νέο εργοστάσιο λιγνίτη  της ΔΕΗ

2.      Οι άνθρωποι, O πλανήτης, H ειρήνη & Οι σπόροι πάνω από τα κέρδη

3.      Ελευθερία των Σπόρων, Ελευθερία της Τροφής

4.      STOP TTIP CETA TiSA - STOP CLIMATE CHANGE

5.      ΟΧΙ στην απογύμνωση  των δασών - Τα δάση προστατεύουν το κλίμα

6.      Κλιματική δικαιοσύνη

 Ρεπορτάζ ΕΔΩ ΕΔΩ

Θέμα 4⁰:

Κλιματική αλλαγή και ληστρικές εμπορικές συμφωνίες TTIP και CETA.

Το θέμα αυτό είναι μεγάλο και χρειάζεται μια ξεχωριστή συζήτηση, ωστόσο κάνω σήμερα μια μικρή αναφορά για να υπογραμμίσω ότι «Εξαιτίας της Ρυθμιστικής Συνεργασίας, που σύντομα θα είναι στη διάθεση των μεγάλων πολυεθνικών ρυπαντών, αυτό το είδος λόμπι ενάντια στην προστασία του περιβάλλοντος θα ισχυροποιηθεί και θεσμοθετηθεί.»

[απόσπασμα από την μπροσούρα «ΤΤIP - μεγάλα κόλπα για εταιρικούς εγκληματίες» [ΕΔΩ] που μετάφρασαν στη γλώσσα μας οι ΦτΦ.]

-----------

ΣΤΟ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ -  τελειώνω με ένα απόσπασμα ενός κειμένου που γράψαμε το 2013 με αφορμή τη Διεθνή Συνάντηση στη Βαρσοβία για την κλιματική αλλαγή COP19

Οι ΦτΦ στηρίζουν τα κινήματα πολιτών, επιστημονικών και πολιτικών ινστιτούτων, κομμάτων και αυτοδιοικητικών παρατάξεων, περιβαλλοντικών οργανώσεων κ.ά. που προβάλλουν το αίτημα και αγωνίζονται για να αλλάξουν το «ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟ ΚΛΙΜΑ», το σύστημα που είναι υπεύθυνο για την καταρράκωση της «ΚΛΙΜΑΤΙΚΉΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ» στον πλανήτη.

Εννέα χρόνια μετά την ειδική έκδοση της Διεθνούς Οργάνωσης Naturefriends International/NFI «Η Χάρτα για το Κλίμα» επιβεβαιώνεται η διαπίστωση ότι: «…χρειάζεται επειγόντως μια πολιτική επιστημονική επανάσταση… ο ιδεολογικός πυρήνας (της επανάστασης)  πρέπει να είναι η παραδοχή ότι η επείγουσα ανάγκη για λήψη άμεσων μέτρων για την προστασία του κλίματος δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με επάρκεια όσο θα κυριαρχεί το μοντέλο της «χωρίς όρια οικονομικής ανάπτυξης…»

Naturefriends International «Η Χάρτα για το Κλίμα» (26-27/9/2008) | Το Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ είναι μέλος των NFI

Τελειώνω με την αρχή του Ιπποκράτη, η οποία είναι και η αρχή της ριζοσπαστικής οικολογικής σκέψης:  «καλύτερα είναι να προλαβαίνεις παρά να θεραπεύεις».

 -------------

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:  

Έχουν γίνει μερικές προσαρμογές από τον προφορικό στον γραπτό λόγο  καθώς και ορισμένες προσθήκες.

Παλαιότερες αναρτήσεις για την κλιματική αλλαγή ΕΔΩ