Καίτη Μυλωνά: Αγροδιατροφικά και Κλιματική Αλλαγή

Αγροδιατροφικά και Κλιματική Αλλαγή

Καίτη Μυλωνά, Κτηνίατρος, Μέλος της STOP TTIP CETA TiSA και Μέλος των ΦτΦ

17 Σεπτεμβρίου 2019

Σύμφωνα με μια μελέτη για τους Στόχους του ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (TRANSFORMING

THE WORLD THROUGH FOOD AND AGRICULTURE),οι δράσεις για την επίτευξη κάποιων από τους Στόχους (Εξάλειψη της Πείνας, Επισιτιστική Ασφάλεια, Ποιοτική Τροφή και Βιώσιμη Γεωργία) έχουν άμεση επίπτωση σε όλους σχεδόν τους άλλους Στόχους. Έτσι, επικεντρώνοντας στην τροφή και στη γεωργία, επενδύοντας στις οικογενειακές αγροτικές εκμεταλλεύσεις και μετασχηματίζοντας τις κοινωνίες της υπαίθρου, μπορούμε να επιφέρουμε πρόοδο σε όλους του Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Με άλλα λόγια το δικαίωμα/κυριαρχία της τροφής (food sovereignty), δηλαδή η επισιτιστική ασφάλεια αναδεικνύεται σε αναγκαία και ικανή προϋπόθεση για την επίτευξη των Στόχων του ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και για την επίλυση – μακροπρόθεσμα βεβαίως – διαφόρων προβλημάτων που συνδέονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη και την κλιματική αλλαγή.

Η Γεωργία (δηλαδή η παραγωγή αγροτικών προϊόντων), και η Παραγωγή Τροφίμων (δηλαδή η επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων) τείνουν να είναι η μεγαλύτερη απειλή για την κλιματική αλλαγή. Αν είναι έτσι και αφού το κλίμα αλλάζει, τότε πρέπει να αλλάξει και ο τρόπος άσκησης της αγροτικής δραστηριότητας και της παραγωγής των τροφίμων.

Είναι έτσι;

Ο Αμαζόνιος καίγεται και δεν είναι τυχαίο. Στην Ελλάδα οι εμπρησμοί στα δάση και τις δασικές εκτάσεις προκαλούνται με σκοπό την οικοπεδοποίηση. Ο Αμαζόνιος καίγεται όχι για τη «δημιουργία» οικοπέδων, αλλά για τη «δημιουργία» καλλιεργήσιμων εκτάσεων για ΓΤ ζωοτροφές, προκειμένου να τραφούν τα επιπλέον βοοειδή και κοτόπουλα, ώστε να καλυφθεί η ολοένα αυξανόμενη ζήτηση σε ζωικές πρωτεΐνες. Στην Ευρώπη και στην Ασία βρίσκονται συνεχώς σε έξαρση η ασθένεια Αφρικανική Πανώλης των Χοίρων και η Γρίπη των Πτηνών, οι οποίες οφείλονται σε ιούς, αλλά συντηρούνται με καινούργιες εστίες λόγω της υψηλής συγκέντρωσης χοίρων και πτηνών ανά τετραγωνικό μέτρο με στόχο το μεγαλύτερο κέρδος με όσο το δυνατόν μικρότερο κόστος.

Η αυξανόμενη ζήτηση ζωικών πρωτεϊνώνπροκύπτει ως πραγματική ανάγκη και ως τεχνητή ανάγκη. Φυσικά και οι κάτοικοι από διάφορες αναπτυσσόμενες χώρες έχουν δικαίωμα να αυξήσουν τις ζωικές πρωτεΐνες στο διαιτολόγιό τους και αυτή είναι μια πραγματική ανάγκη. Από την άλλη πλευρά, οι δυτικές κοινωνίες έχουν βασίσει την «ευημερία» τους πάνω σε διάφορες τεχνητές ανάγκες, μία από τις οποίες είναι η υπερβολική κατανάλωση ζωικών πρωτεϊνών, κυρίως κρέατος. Οι επιπτώσεις στην υγεία μας είναι γνωστές: αύξηση των καρδιοπαθειών, αύξηση κάποιων ειδών καρκίνων. Οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και ιδιαίτερα στην κλιματική αλλαγή τώρα γίνονται γνωστές στο ευρύ κοινό, γιατί οι επιστήμονες το γνωρίζουν εδώ και χρόνια.

Ο τρόπος παραγωγής και μεταποίησης των αγροτικών προϊόντων και τροφίμων είναι που δημιουργεί κινδύνους για την υγεία μας (καρκίνο, ενδοκρινικές διαταραχές κλπ) και για το περιβάλλον (εξάντληση των εδαφών σε θρεπτικά συστατικά, λόγω της μονοκαλλιέργειας και της χρήσης ΓΤΟ και διαφόρων χημικών ουσιών στις καλλιέργειες και στην εκτροφή των ζώων).

Το παγκόσμιο σύστημα παραγωγής των τροφίμων  εξασθενίζει όλο και περισσότερο τους αγρότες μας, την υγεία μας και το περιβάλλον που ζούμε, ενώ απέτυχε να περιορίσει την πείνα για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Η φιλελευθεροποίηση του εμπορίου και η απουσία ρύθμισης των αγορών έχουν οδηγήσει τους αγρότες να πωλούν συχνά σε τιμές κάτω του κόστους και τις εκμεταλλεύσεις τους σε μια μη βιώσιμη – οικονομικά – κατάσταση, ενώ οι καταναλωτές αγοράζουν την τροφή τους όλο και ακριβότερα.

Οι επιθέσεις που δέχεται όλο το αγροδιατροφικό σύστημα παγκόσμια ολοένα και αυξάνουν, αλλά το σημαντικότερο είναι, ότι κάθε φορά οι επιθέσεις είναι οξύτερες και με ισχυρότερα «μέσα», ενώ επιβουλεύονται όλο και περισσότερα δικαιώματα των αγροτών και όλων των πολιτών και όχι μόνο με την ιδιότητά τους ως καταναλωτών.

Οι Διατλαντικές Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου (TTIP, CETA TiSA και οι καινούργιες μορφές τους) έρχονται να ελέγξουν, όχι μόνο την παραγωγή και την εμπορία καθεαυτή των αγροτικών προϊόντων και των τροφίμων, αλλά και τους όρους και τις συνθήκες που αυτά παράγονται και τους όρους διαπραγμάτευσης των δικαιωμάτων των πολιτών και των ίδιων των κρατών να επιλέγουν πώς και τι θα παράγουν, τι θα καταναλώνουν – ουσιαστικά το δικαίωμά μας στην επιλογή στης τροφής – το αίτημα για την κυριαρχία της τροφής.

Η τροφή πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις, για να επιτελεί το ρόλο της. Πρέπει να υπάρχει σε επάρκεια, όλοι οι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε αυτήν, να είναι ποιοτική και ασφαλής και για την παραγωγή της να ικανοποιούνται κάποιοι όροι, όπως είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η μη κατασπατάληση των φυσικών πόρων, ενώ θα πρέπει να διανέμεται δίκαια, ώστε όλοι να επωφελούνται από την παραγωγή της, από την επεξεργασία της και από την κατανάλωσή της. Αυτά όλα εμπεριέχονται στη φράση: Το Δικαίωμα στην Επιλογή της Τροφής.

Ο τρόπος παραγωγής των τροφίμων εμπεριέχει κοινωνικές και πολιτιστικές αξίες, την έννοια της βιοποικιλότητας (δηλαδή της παρουσίας διαφόρων και διαφορετικών βιολογικών ειδών σε μια περιοχή) και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, (δηλαδή την επίδραση που έχει η όποια ανθρώπινη δραστηριότητα στο περιβάλλον και στην προστασία του).

Η βιομηχανοποιημένη – εντατικοποιημένη Γεωργία, στοιχείο της ΚΑΠ της ΕΕ (Κοινή Αγροτική Πολιτική) που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες στις χώρες μέλη της ΕΕ, προωθεί μια ανταγωνιστική γεωργία, η οποία έχει κατεύθυνση τις εξαγωγές και βασικό εργαλείο τις επιδοτήσεις (η ΕΕ κομπάζει ότι είναι η πρώτη εξαγωγική «χώρα» στον κόσμο). Αλλά αυτή η πολιτική υπονομεύει την επισιτιστική ασφάλεια, δηλαδή τη σχετική επάρκεια σε τρόφιμα στην ΕΕ και στις χώρες μέλη της ΕΕ, ενώ είναι επικίνδυνη και για την κλιματική αλλαγή.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Με βάση όλα τα παραπάνω, πρέπει να ξανασκεφθούμε τις ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού σε ζωικές πρωτεΐνες, δηλαδή να ξανασκεφθούμε το καταναλωτικό πρότυπο, άρα και το παραγωγικό πρότυπο.

Κεντρικός άξονας της πολιτικής μας για τον αγροτικό τομέα είναι η συγκρότηση του πρωτογενούς τομέα της χώρας με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επάρκεια στα βασικά διατροφικά είδη, η παραγωγή αγροτικών προϊόντων και τροφίμων με σεβασμό στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.

Η Μεσογειακή Διατροφή, ακριβώς επειδή εμπεριέχει τον τρόπο παραγωγής των αγροτικών προϊόντων και τροφίμων, αναφέρεται στην έννοια της ανάπτυξης του αγροτικού τομέα, του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας.

Ως κοινωνία, πρέπει να οδηγηθούμε σε μια νέα συμφωνία μεταξύ των αγροτών και των πολιτών, η οποία να ενισχύει τις περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές επιδόσεις του τομέα των γεωργικών ειδών διατροφής, σύμφωνα με την άποψη των οργανώσεων των βιοκαλλιεργητών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίοι αναφέρουν συγκεκριμένα, ότι «ένα νέο μοντέλο γεωργικών ενισχύσεων θα πρέπει να καθοριστεί με βάση τα αγρο-οικολογικά πρότυπα».

Η παραπάνω προϋπόθεση αποτελεί έναν από τους πυλώνες για το συνολικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Η πρόταση αυτή αμφισβητεί την τρέχουσα αντίληψη για την ανάπτυξη χωρίς όρια, η πρότασή μας θέτει όρια στην ανάπτυξη που έχει στόχο την οικονομική μεγέθυνση, θέτει ως προϋπόθεση τη συνύπαρξη των ανθρωπογενών συστημάτων με τα οικοσυστήματα, θέτει την αυτάρκεια της χώρας στα σημαντικά αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα (πρωτογενής και δευτερογενής τομέας), ως κεντρικό στόχο μιας πολιτικής που δεν περιορίζεται στις εξαγγελίες, αλλά γίνεται πράξη στην πραγματική οικονομία και έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο μέσα στο περιβάλλον του. Στην ουσία η πρότασή μας αμφισβητεί το καπιταλιστικό σύστημα της οικονομίας και τις σύγχρονες μεταμφιέσεις του (χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός).