10 Αυγούστου | Κοινή Υπουργική Απόφαση για την μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας (ανακοίνωση ΥΠΕΝ)

[Το Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece θέτει ως προτεραιότητα το θέμα της Διαχείρισης Αστικών/ Στερεών Αποβλήτων και προετοιμάζει μια εκστρατεία ενημέρωσης για την επόμενη περίοδο. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας πυκνώνει τις αναρτήσεις με θέμα τη διαχείριση των ΑΣΑ. | Η παρούσα ανάρτηση είναι συνέχεια της προηγούμενης ενημέρωσης που είχαμε κάνει με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της πλαστικής σακούλας (3 Ιουλίου 2017 - ΕΔΩ)]

-----

Δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Β’ 2812/10.8.2017 η με αριθμ. 180036/952/10.8.2017 Κοινή Απόφαση του Υπουργού Οικονομίας & Ανάπτυξης Δημήτρη Παπαδημητρίου, του Αναπληρωτή Υπουργού Οικονομίας & Ανάπτυξης Αλέξη Χαρίτση, του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος & Ενέργειας Σωκράτη Φάμελλου, της Υφυπουργού Οικονομικών Κατερίνας Παπανάτσιου και του Διοικητή της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων Γεωργίου Πιτσιλή, με θέμα: 

«Καθορισμός μέτρων και κανόνων για τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μεταφοράς, σε συμμόρφωση με την οδηγία 2015/720/ΕΕ «για την τροποποίηση της οδηγίας 1994/62/ΕΚ με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 29ης Απριλίου 2015».

Κατεβάστε το ΦΕΚ ΕΔΩ

«Καθορισμός μέτρων και κανόνων για τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μεταφοράς, σε συμμόρφωση με την οδηγία 2015/720/ΕΕ «για την τροποποίηση της οδηγίας 1994/62/ΕΚ με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς» 

Αναλυτικό σημείωμα Τεκμηρίωσης του ΥΠΕΝ

1. Αναγκαιότητα

1.1. Το πρόβλημα

Η πολύ υψηλή κατανάλωση πλαστικών σακουλών μίας χρήσης, η ακατάλληλη επεξεργασία τους στο τέλος του κύκλου ζωής τους και η ανθεκτικότητά τους στη φθορά βλάπτουν το περιβάλλον μας, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Ταυτόχρονα, περιορίζεται η αποδοτικότητα πόρων, αφού μεγάλο μέρος τους διατίθεται σε χώρους υγειονομικής ταφής.

Για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο εγκρίθηκε η οδηγία 2015/720/ΕΕ, με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς. Η εναρμόνιση του εθνικού δικαίου με την οδηγία αποτελεί ευρωπαϊκή υποχρέωση της χώρας μας.

Οι πλαστικές σακούλες αποτελούν σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα, καθώς βλάπτουν ανεπανόρθωτα τα θαλάσσια οικοσυστήματα και τα πουλιά (ασφυξία θαλάσσιων οικοσυστημάτων, θανάτωση θαλάσσιας ζωής λόγω παγίδευσης/κατάποσης, χημική επιμόλυνση θαλάσσιας ζωής, υποβάθμιση ακτών, δασών και οικοτόπων, εστίες ρύπανσης και συσσώρευσης επιπρόσθετων οργανικών ρύπων που καταλήγουν στην τροφική αλυσίδα), ενώ απαιτούνται δεκάδες έως εκατοντάδες χρόνια ώστε να διασπαστούν σε μικροπλαστικά και να συνεχίσουν την επικίνδυνη πορεία τους.

1.2. Οι στόχοι

Γενικοί στόχοι της οδηγίας και της ΚΥΑ είναι η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η ενθάρρυνση της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και η αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων, με περιορισμό των αρνητικών κοινωνικοοικονομικών συνεπειών. Επιπλέον, στόχος της ρύθμισης είναι η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλωτών προς τη χρήση σακουλών μεταφοράς πολλαπλών χρήσεων και όχι μιας χρήσης.

Στη χώρα μας στόχος είναι η αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς, στηριγμένη στη γνώση των επιπτώσεων και η μετατροπή της παραγωγικής διαδικασίας προσαρμοσμένης στα νέα πρότυπα, χωρίς απώλεια ΑΕΠ και εργασίας.  

Ποσοτικοί στόχοι που τίθενται από την οδηγία σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι το όριο κατανάλωσης των 90 λεπτών σακουλών μεταφοράς κατά κεφαλήν μέχρι τις 31.12.2019 και των 40 μέχρι 31.12.2025

Προτείνονται επίσης εναλλακτικά μέτρα απαγόρευσης της δωρεάν παροχής, στα σημεία πώλησης εμπορευμάτων ή προϊόντων, λεπτών σακουλών μεταφοράς.

Η ετήσια κατανάλωση των λεπτών πλαστικών σακουλών στην Ελλάδα από 242 σακούλες ανά άτομο (ΕΕ, 2010) ή 200/άτομο (Βιομηχανία Πλαστικών, 2015), ανερχόταν το 2015 σύμφωνα με μελέτη του ΙΕΛΚΑ, με βάση στοιχεία από το λιανεμπόριο, εκτιμήσεις και παραδοχές, σε 363 τεμάχια ανά άτομο !!

Με δεδομένο τον Ευρωπαϊκό Μέσο όρο (175 σακ/κατ) η Ελλάδα, για να εναρμονισθεί με την Οδηγία πρέπει να οδηγηθεί σε πολύ υψηλά ποσοστά μείωσης της κατανάλωσης της λεπτής πλαστικής σακούλας, της τάξης του 75% ως το 2019 και του 90% ως το 2025.

 

2. Οι βασικές ρυθμίσεις

2.1. Κίνητρα – αντικίνητρα οικονομικού χαρακτήρα της ΚΥΑ

α) Ορίζεται τέλος ανταποδοτικού χαρακτήρα σε όλες τις λεπτές πλαστικές σακούλες μιας χρήσης (πάχους 0-50 μm) από την 1.1.2018, με εξαίρεση τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς με πάχος τοιχώματος μικρότερο από 15 μικρά (μm) που απαιτούνται για λόγους υγιεινής ή παρέχονται ως πρωτογενής συσκευασία χύδην τροφίμων.

β) Το τέλος, ύψους 3 λεπτών (για το 2018) και 7 λεπτών από την 1.1.2019, θα είναι απολύτως ανταποδοτικό και θα διατίθεται από τον ΕΟΑΝ σε συνεργασία με τους Δήμους για την δωρεάν διάθεση στους πολίτες εναλλακτικών υποκατάστατων (επαναχρησιμοποιούμενη πλαστική πολλών χρήσεων, πάνινη, διχτάκι, βιοαποδομήσιμη/ λιπασματοποιήσιμη σακούλα), τα οποία θα μειώνουν την κατανάλωση και θα προάγουν την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση.

Εξαιρούνται από το τέλος οι σακούλες που διατίθενται από τα περίπτερα και συναφή, καθώς και από το υπαίθριο εμπόριο.

Παράλληλα καθιερώνονται υποχρεωτικά:

- η «επώνυμη» σακούλα με αριθμό μητρώου παραγωγού, ημερομηνία και τόπο παραγωγής

- η διακριτή χρέωση των σακουλών πάχους 50-70 μm από τα καταστήματα (χωρίς επιπλέον τέλος)

- η προώθηση από τα σούπερ μάρκετ σακουλών πολλαπλής χρήσης ή βιοαποδομούμενων με χρέωση ή χωρίς, ή με αντάλλαγμα χρησιμοποιημένες πλαστικές σακούλες προς ανακύκλωση

- η αναγραφή του κόστους πώλησης της σακούλας, καθώς και του τέλους στα παραστατικά, ώστε να είναι δυνατός ο έλεγχος και η καταγραφή των ποσοτήτων και των ποσών, αλλά και για να επιτελείται ο κεντρικός εκπαιδευτικός στόχος της δημιουργίας περιβαλλοντικής συνείδησης στον καταναλωτή.     

2.2. Μέτρα για την ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης

Υποχρεούνται :

- οι παραγωγοί πλαστικών σακουλών να συμβάλλονται με συστήματα ανακύκλωσης, όπως οφείλουν όλες οι συσκευασίες

- τα σούπερ μάρκετ να ενθαρρύνουν την επαναχρησιμοποίηση και να συνδράμουν στην ανακύκλωση της πλαστικής σακούλας με διάφορα κίνητρα προς τους πελάτες τους (να παραλαμβάνουν χρησιμοποιημένες, κλπ.)

- ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης να ενημερώνει, ευαισθητοποιεί τους πολίτες, παρακολουθεί και ελέγχει τα σημεία παραγωγής, εμπορίας και πώλησης, με εφαρμογή συστήματος παρακολούθησης σε συνεργασία με την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου.

Οι ρυθμίσεις υιοθετήθηκαν με γνώμονα την ανάγκη περιορισμού της περιβαλλοντικής επίπτωσης και ταυτόχρονα την σταδιακή και βαθμιαία προσαρμογή της ελληνικής βιομηχανίας παραγωγής πλαστικής σακούλας. Ειδικότερα, δίδεται επαρκής χρόνος προσαρμογής του εξοπλισμού και εξάντλησης των αποθεμάτων, το τέλος αποτροπής χρήσης επιβάλλεται σε δύο φάσεις και ενθαρρύνονται εναλλακτικές λύσεις. Τέλος, εξαιρούνται από τα μέτρα το υπαίθριο εμπόριο και τα περίπτερα, για τα οποία η επιβολή μέτρων θα επέφερε δυσανάλογο διοικητικό φόρτο.

3. Συνέπειες του μέτρου

3.1 Στην Οικονομία / Αγορά

Η ρύθμιση αφορά κυρίως σουπερμάρκετ και εμπορικά καταστήματα. Οι καθαρές συνέπειες για τους λιανοπωλητές αναμένεται να είναι θετικές, αν και οι ίδιοι μπορεί να επιβαρυνθούν με το αρχικό κόστος που συνεπάγεται η εφαρμογή της ρύθμισης (π.χ. ευαισθητοποίηση, διοικητικές δαπάνες, αύξηση του κόστους παροχής άλλων δωρεάν εναλλακτικών λύσεων). Οι δαπάνες αυτές θα μπορούσαν να αντισταθμιστούν από την αυξημένη πώληση επαναχρησιμοποιήσιμων εναλλακτικών και τη συνολική μείωση της κατανάλωσης σακουλών μεταφοράς μίας χρήσης, οι οποίες σήμερα παρέχονται δωρεάν.

Σε επίπεδο παραγωγής η ρύθμιση αφορά περίπου 200 επιχειρήσεις παραγωγής, με περίπου 1.000 εργαζόμενους και παραγωγή 1.700 τόνων /μήνα. Οι παραγωγοί πλαστικών σακουλών πολλαπλών χρήσεων θα επωφεληθούν από τη ρύθμιση, ενώ προβλέπεται μείωση της δραστηριότητας κατασκευής πλαστικών σακουλών μίας χρήσης. Η μειωμένη διαθεσιμότητα πλαστικών σακουλών μίας χρήσης θα μπορούσε, εν μέρει, να αντισταθμιστεί από τη μεταστροφή προς επαναχρησιμοποιήσιμες ή λιπασματοποιήσιμες πλαστικές σακούλες μεταφοράς.

Η εισαγωγή της επώνυμης σακούλας (αριθμός μητρώου παραγωγού, ημερομηνία και τόπος παραγωγής) υποστηρίζει σημαντικά την ελληνική παραγωγή.

Προβλέπεται αρχική αύξηση του κόστους για τους καταναλωτές (3 λεπτά του ευρώ ανά σακούλα), εφόσον απαιτείται αντίτιμο για τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς. Ωστόσο, αυτό το κόστος θα μειωθεί όσο οι καταναλωτές θα στρέφονται σε επαναχρησιμοποιήσιμες εναλλακτικές λύσεις, οι οποίες συνεπάγονται εξοικονόμηση δαπανών μακροπρόθεσμα.

3.2. Στην κοινωνία

Θα προκύψει κοινωνική ωφέλεια από την ευαισθητοποιήση των πολιτών σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των πλαστικών σακουλών μίας χρήσης και την αποδοτικότητα των πόρων και η προώθηση πιο βιώσιμων καταναλωτικών συμπεριφορών. Θα επηρεαστεί ευρύτερα η συμπεριφορά των καταναλωτών και η κατεύθυνση των επιχειρηματικών μοντέλων κατασκευαστών και λιανοπωλητών

Οι καταναλωτές θα επιβαρυνθούν με την αγορά πλαστικών σακουλών εφόσον το επιλέξουν και για όσα τεμάχια επιλέξουν. Αντισταθμιστικά, στους πολίτες θα διατίθενται δωρεάν επαναχρησιμοποιήσιμες τσάντες μέσω δράσεων του Ε.Ο.ΑΝ. Σημαντικός θα είναι και ο ρόλος των ΟΤΑ στα ανταποδοτικά προγράμματα.

Οι πολίτες έχουν τα οφέλη που προκύπτουν από τη μη επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τις επιπτώσεις της λεπτής πλαστικής σακούλας στα οικοσυστήματα και στο θαλάσσιο περιβάλλον.

3.2. Διαφάνεια – Κοινωνική συμμετοχή

Στην ευρεία και ουσιαστική διαβούλευση που προηγήθηκε της επεξεργασίας της ΚΥΑ τον Ιούλιο του 2017 εκφράστηκε συναίνεση στα βασικά σημεία της προωθούμενης ρύθμισης και διάθεση συμμετοχής στην υλοποίησή της. Στη διαβούλευση έλαβαν μέρος  ΥΠΕΝ, ΕΟΑΝ, υπηρεσίες άλλων Υπουργείων (Γενική Γραμματεία Εμπορίου, Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων), Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), ΜΚΟ και οικολογικές οργανώσεις, Εταίροι Προγράμματος LIFE DEBAG, Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος (ΣΒΠΕ), ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΛΠΠΕ. Σε όλους δόθηκε προσχέδιο της ΚΥΑ, κλήθηκαν σε διαβουλεύσεις και διαβιβάστηκε και το τελικό κείμενο, πριν την υπογραφή των Υπουργών.

Στο διάστημα μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου 2016 είχαν πραγματοποιηθεί επίσης συναντήσεις με φορείς, με πρωτοβουλία του τότε ΑνΥΠΕΝ Γ. Τσιρώνη και του ΕΟΑΝ (ΙΕΛΚΑ, ΣΒΠΕ), καθώς και δημόσιες συζητήσεις, με βάση αρχικό σχέδιο ΚΥΑ και έναρξη εφαρμογής των μέτρων την 1^η Ιουλίου 2017. Ο ΣΒΠΕ στις 9.8.2016 απέστειλε προτάσεις αντισταθμιστικών μέτρων υπέρ των παραγωγών, πίστωσης χρόνου για προσαρμογή των παραγωγικών τους γραμμών σε νέα προϊόντα (διαφορετικό πάχος, λιπασματοποιήσιμες, επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες) και για απορρόφηση της υφιστάμενης παραγωγής και περιορισμού του πεδίου εφαρμογής, ενώ σε νέα συνάντηση την 1.12.2016 με τον ΑνΥΠΕΝ Σ. Φάμελλο το Υπουργείο αποδέχθηκε εφαρμογή των μέτρων από 1.1.2018.

Τα περισσότερα στοιχεία της ΚΥΑ θα ενσωματωθούν στο νέο Νόμο για την ανακύκλωση που θα εισαχθεί στις Επιτροπές της Βουλής μετά την έναρξη των εργασιών της.