COP24 και πως η κλιματική αλλαγή απειλεί τα ανθρώπινα δικαιώματα | Η κοινωνική διάσταση της κλιματικής αλλαγής

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 17.12.2018

COP24 και πως η κλιματική αλλαγή απειλεί τα ανθρώπινα δικαιώματα

Η κοινωνική διάσταση της κλιματικής αλλαγής

Η συμφωνία του Παρισιού είναι η πρώτη συνθήκη για την αλλαγή του κλίματος που περιέχει αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα. Συγκεκριμένα, στο προοίμιο ορίζεται ότι τα Μέρη θα πρέπει "κατά τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, να σέβονται, να προωθούν και να συνεκτιμούν τα ανθρώπινα δικαιώματα".

Η ετήσια σύνοδος του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, COP24, ολοκληρώθηκε μετά από ένα δεκαήμερο συζητήσεων στο Κατοβίτσε της Πολωνίας (02-14 Δεκεμβρίου 2018). Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η συμφωνία 200 χωρών που καταγράφηκε σε ένα κείμενο 156 σελίδων, το οποίο κρίθηκε ανεπαρκές και «ασύμβατο με τη Συμφωνία του Παρισιού» από σοβαρές οργανώσεις της Κοινωνίας  των Πολιτών, όπως π.χ. το  Center for International Environmental Law/ CIEL.

Αρκετές κοινωνικές και νεολαιίστικες οργανώσεις και ακτιβιστές κατά τη διάρκεια της συνόδου εξέφρασαν την αναγκαιότητα, στις 10 Δεκεμβρίου – Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων -  να παρθούν άμεσα μέτρα για την προστασία τους, καθώς και για την κλιματική δικαιοσύνη.

Φανταστείτε να έπρεπε να εγκαταλείψουμε όλοι τη χώρα μας και τα σπίτια μας επειδή η στάθμη της θάλασσας σκέπαζε ολοκληρωτικά την ηπειρωτική χώρα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από ανθρώπινο παράγοντα! Αυτό δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά μια πραγματικότητα την οποία οι κάτοικοι του Κιριμπάτι, μιας νησιωτικής χώρας στον Ειρηνικό ωκεανό, έχουν να αντιμετωπίσουν. Ο πρόεδρος της χώρας μάλιστα, έχει αγοράσει γη στα νησιά Φίτζι ως ασφάλεια, διότι γνωρίζει ότι οι κάτοικοι του Κιριμπάτι ίσως αναγκαστούν να αφήσουν τη γη και τις περιουσίες τους στο εγγύς μέλλον. 

Στις αναπτυσσόμενες χώρες και σε περιοχές του κόσμου όπου η βιομηχανία δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη, η αγροτική παραγωγή σε μικρή κλίμακα είναι καθοριστική για την επιβίωση. Οι άνθρωποι είναι κοντά με τη φύση, ξέρουν πότε θα έρθουν οι εποχές του χρόνου και συνεπώς γνωρίζουν πότε πρέπει να σπείρουν και πότε να θερίσουν, έτσι ώστε να έχουν αρκετό φαγητό για όλο τον χρόνο. Τα τελευταία όμως χρόνια αυτό έχει αλλάξει. Παρατηρούνται ασυνήθιστα μεγάλες περίοδοι ξηρασίας και μεγάλες πλημμύρες που καταστρέφουν σοδειές και θέτουν θέμα επιβίωσης.

Το 2015 στο Μαλάουι, μια χώρα της νοτιοανατολικής Αφρικής, υπήρξε μια πρωτοφανής πλημμύρα που κάλυψε περίπου το ⅓ της χώρας και σκότωσε πάνω από 300 ανθρώπους, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες έχασαν κάθε βιοποριστικό μέσο. Ο μέσος άνθρωπος στο Μαλάουι εκπέμπει περίπου 80 κιλά διοξειδίου του άνθρακα τον χρόνο ενώ ο μέσος πολίτης των ΗΠΑ εκπέμπει περίπου 17.5 μετρικούς τόνους. Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτοί που υποφέρουν πιο πολύ δεν οδηγούν αμάξια, δεν έχουν ηλεκτρισμό, δεν καταναλώνουν ιδιαίτερα κι όμως, είναι αυτοί που βιώνουν όλο και περισσότερο τις επιπτώσεις των αλλαγών του κλίματος, των αλλαγών που δεν τους επιτρέπουν να ξέρουν πώς να καλλιεργήσουν σωστά και πώς να διαφυλάξουν το μέλλον τους.

Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια θανάσιμη απειλή για το μέλλον του πλανήτη και ίσως τη μεγαλύτερη απειλή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του 21ου αιώνα, καθώς διακυβεύονται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα της πρόσβασης στο φαγητό και στο καθαρό νερό, αλλά και σε πολλές περιπτώσεις το ίδιο το δικαίωμα στη ζωή. Και τα δικαιώματα αυτά ανήκουν ως επί των πλείστων σε άτομα και κοινότητες που βρίσκονται ήδη σε μειονεκτικές καταστάσεις λόγω της γεωγραφίας, της φτώχειας, του φύλου, της ηλικίας, της αναπηρίας, του πολιτιστικού ή εθνοτικού υπόβαθρου. Αυτό εγείρει το ζήτημα της κλιματικής δικαιοσύνης, που αποτελεί το μέσο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Την τελευταία δεκαετία, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) και η Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος (UNFCCC) εξέτασαν σε βάθος τη σύνδεση μεταξύ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κλιματικής αλλαγής. Η συμφωνία του Παρισιού είναι η πρώτη συνθήκη για την αλλαγή του κλίματος που περιέχει αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα. Συγκεκριμένα, στο προοίμιο ορίζεται ότι τα Μέρη θα πρέπει "κατά τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, να σέβονται, να προωθούν και να συνεκτιμούν τα ανθρώπινα δικαιώματα".

Οι κατευθυντήριες γραμμές που θέτει η συμφωνία του Παρισιού πρέπει να συνυπολογίζονται σε κάθε βήμα προς τη βιώσιμη ανάπτυξη. Συνεπώς, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να αποτελεί τον βασικό πυλώνα ανάπτυξης, όπως ορίζει η συμφωνία, ενώ οποιαδήποτε πολιτική συμφωνία που αποκλίνει της συγκεκριμένης κατευθυντήριας γραμμής πρέπει να θεωρείται μη εφαρμόσιμη.

Ωστόσο, το ζήτημα “Κλιματική αλλαγή-Ανθρώπινα δικαιώματα” είναι πολύ σημαντικό για να αφεθεί ολοκληρωτικά στην πολιτική βούληση. Το γεγονός ότι το πρόβλημα αυτό είναι “μακριά από εμάς” δεν μας απαλλάσσει από την ευθύνη. Πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο απαιτεί πλήρη ανθρώπινη αλληλεγγύη, ατομική και συλλογική δράση. Καλούμαστε να περάσουμε σε ένα καινούριο επίπεδο ευσυνειδησίας και να δρούμε με σεβασμό προς το περιβάλλον, και τους ανθρώπους που υφίστανται και επηρεάζονται ζωτικά από τις αλλαγές του κλίματος. Και αυτή η δράση οφείλει να αποτυπώνεται όχι μόνο στις πολιτικές συμφωνίες, αλλά και στις ατομικές, καθημερινές μας πράξεις.

To Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece προσεγγίζει το θέμα της προστασίας του κλίματος με πολιτικά κοινωνικά χαρακτηριστικά όπως π.χ. τα ανθρώπινα δικαιώματα και η κλιματική δικαιοσύνη.