Συνοπτική Παρουσίαση της Μελέτης «TTIP: Οι Επιπτώσεις στην Ελληνική Δημοκρατία, στην Οικονομία, στην Κοινωνία» |

[Το τετρασέλιδο φυλλάδιο με την Περίληψη σε μορφή e-magazine και PDF ΕΔΩ]
Το φυλλάδιο στην αγγλική γλώσα ΕΔΩ

Στο φυλλάδιο δημοσιεύεται  η περίληψη της μελέτης, η οποία στην ολοκληρωμένη μορφή της παρουσιάζεται σε 96 σελίδες Α4  και περιλαμβάνει φωτογραφίες, σχήματα και διαγράμματα, λεξικό όρων, βιβλιογραφία. Η μελέτη θα είναι ελεύθερη στο διαδίκτυο και διαθέσιμη σε ψηφιακή μορφή e-magazine στο site των ΦτΦ www.naturefriends.gr.  

Οι θέσεις των ΦΙΛΩΝ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece

Οι ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefrineds Greece είναι ένας από τους βασικούς φορείς που συμμετέχουν στην Ελληνική Πρωτοβουλία STOP TTIP CETA TiSA, διαχειρίζονται το ομώνυμο blog από το 2014 και οι θέσεις τους για τις εμπορικές ληστρικές συμφωνίες περιληπτικά είναι:

        i.            Οι Διατλαντικές συμφωνίες TTIP, CETA αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Τα περισσότερα συμπεράσματα που παρουσιάζονται στην παρούσα μελέτη για τις επιπτώσεις της TTIP στην Ελλάδα, ισχύουν και για τη CETA,

      ii.            Όποιος είναι αντίθετος με την TTIP οφείλει να είναι αντίθετος και με τη CETA, γιατί ακόμα και αν ακυρωθεί η TTIP, οι πολυεθνικές θα μπορούν να χρησιμοποιούν  «την άλλη πόρτα», τη CETA, με τα υποκαταστήματά τους στον Καναδά,

    iii.            Για την αντιμετώπιση της επίθεσης των πολυεθνικών, και όσων κυβερνήσεων με τον έναν ή τον άλλον τρόπο τις υπηρετούν, χρειάζεται α) ένα οικοσοσιαλιστικό αφήγημα, «ανταγωνιστικό» προς το σημερινό νεοφιλελεύθερο μοντέλο, β) ο συντονισμός της Κοινωνίας των Πολιτών σε εθνικό, Ευρωπαϊκό και Διεθνές επίπεδο και γ) η στήριξη Επιχειρήσεων Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας (ΚΑΛΟ) και αυτοδιαχειριστικών εγχειρημάτων.

Συνοπτική Παρουσίαση της Μελέτης

Η σύνταξη της μελέτης ανατέθηκε από τους ΦτΦ  στις Ομάδες α) Εργαστηρίου Εφαρμοσμένων Οικονομικών και Ανάπτυξης  Α.Π.Θ  β) Alternative Trade Network/ Κοοπερατίβα Έρευνας & Ανάπτυξης, οι οποίες συνεργάστηκαν μεταξύ τους και παρουσιάζουν την εργασία τους σε ενιαίο κείμενο. 

Η Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP), ανήκει στις σύγχρονες εμπορικές συμφωνίες της νέας γενιάς. Μαζί με την CETA, την TiSA και την TPP αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μελλούμενα βήματα του συνολικού μετασχηματισμού της αστικής κοινωνίας και του καπιταλισμού.

Η μελέτη «TTIP: Οι Επιπτώσεις στην Ελληνική Δημοκρατία, στην Οικονομία, στην Κοινωνία» αποτελεί μια ουσιαστική αντίσταση στη μυστικοπάθεια της ΕΕ. Μια συνεισφορά ώστε οι ευρωπαϊκές κοινωνίες να μην βρεθούν προ πολιτικών τετελεσμένων ως προς τα αποτελέσματα των διατλαντικών, υπερεθνικών διαπραγματεύσεων.

Στη βάση της ανάλυσης βρίσκεται το θεωρητικό μας υπόδειγμα. Σύμφωνα με αυτό η TTIP συνδιαμορφώνεται από δύο τάσεις συστημικής εμβέλειας. Πρώτον από την τάση του νεοφιλελεύθερου μετασχηματισμού της αστικής κοινωνίας, η οποία είναι ή αναγκαία απάντηση στην επιμένουσα, σύγχρονη δομική καπιταλιστική κρίση. Δεύτερον από την τάση συγκρότησης ενός νέου διπολισμού: αφενός τον διαμορφούμενο πόλο στο πλαίσιο της δυτικής αστικής παράδοσης κι αφετέρου τον πόλο των δύο βασικών τελεστών του μεταμοντέρνου αστικού ολοκληρωτισμού της Ευρασίας και της Ανατολής, της Κίνας και της Ρωσίας.

Η αναγκαιότητα συνεπώς της «δυτικής συνάντησης» προκύπτει ακόμη πιο επιτακτικά και διαμορφώνεται την τελευταία δεκαετία με επίκεντρο (μεταξύ άλλων) την κυοφορούμενη TTIP. Η Διατλαντική Εταιρική Σχέση δεν αποτελεί συνεπώς μόνο (αν και κυρίως) μια συμφωνία νεοφιλελεύθερης ολοκλήρωσης, αλλά συνιστά επιπρόσθετα την αναγκαστική συσπείρωση εμπορικού και κεφαλαιακού δυναμικού με μέτωπο στη διαμορφούμενη σινορωσική ( και όχι μόνο) συμπόρευση.

Η Ελλάδα, δεδομένου του ατυχούς συγχρονισμού των ενδογενών διαρθρωτικών αδυναμιών με τις επιδράσεις της διεθνούς ύφεσης και της χρηματοπιστωτικής κρίσης κατέστη το 2009 το πλέον κατάλληλο πεδίο πιλοτικής εφαρμογής των πιο προωθημένων νεοφιλελεύθερων αναδιαρθρώσεων σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Η επιβολή των Μνημονίων σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση συνιστούν σημείο τομής για τη νεότερη ελληνική ιστορία διαμορφώνοντας νέες καταστάσεις στην οικονομία και την πολιτική.

Ως εκ τούτου η παρούσα μελέτη έχει μια ιδιαίτερη σημασία έναντι αντίστοιχων για άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες: αφενός αναδεικνύει την ήδη διαμορφωμένη κοινωνική επιδείνωση, την αποδημοκρατικοποίηση και τη διαρθρωτική οικονομική αλλαγή εις βάρος των μικρομεσαίων και της εργασίας που επέβαλε η μνημονιακή επταετής συνέχεια, προοιωνίζοντας το μέλλον των κοινωνιών της Ένωσης μετά την θέσπιση της TTIP. Η Ελλάδα αποτελεί μια χρήσιμη μελέτη περίπτωσης για τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις μέτρων και αναδιαρθρώσεων που θα γενικευθούν μέσω της διατλαντικής ολοκλήρωσης.

Αφετέρου παρουσιάζει τις περαιτέρω επιπτώσεις της Συμφωνίας σε μια οικονομία και κοινωνία που έχει ήδη υποστεί μια μακρά, σχεδιαζόμενη ύφεση (η πολιτική της «εσωτερικής υποτίμησης») που οδήγησε σε απώλεια του ¼ του παραγόμενου πλούτου και σε περίπου 25% ανεργία.

Στον αντίποδα, μέρος της ελληνικής κοινωνίας αποφάσισε «να πάρει την κατάσταση στα χέρια του» και να αγωνιστεί ενάντια στην TTIP και στις συνέπειές της. Άλλωστε,  τα ίδια τα «γονιδιακά» χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας –τα οποία αναλύονται στο κείμενο της μελέτης– ευνοούν την εξέλιξη ενός εναλλακτικού συνεργατικού μοντέλου παραγωγικής ανάπτυξης, εκ διαμέτρου αντίθετα με τον νεοφιλελεύθερο μετασχηματισμό.

Τα παραπάνω μας ωθούν στο να διεκδικήσουμε για την Ελλάδα μια ριζική πολιτική αλλαγή: η χώρα, από πεδίο πιλοτικής εφαρμογής των πιο προωθημένων και βίαιων μεθόδων της νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης, να καταστεί φάρος μιας εναλλακτικής πολιτικής προς την ώριμη συστημική αλλαγή, τη σοσιαλιστική μετεξέλιξη, τη δημοκρατική ολοκλήρωση και την κοινωνική πρόοδο, προς ένα νέο αφήγημα μιας κοινωνικά δίκαιης και περιβαλλοντικά ισόρροπης ανάπτυξης, σε πλήρη συμβατότητα με τις ωριμάζουσες αντικειμενικές κοινωνικές και τεχνοοικονομικές συνθήκες διεθνώς.

 Στην ουσία η TTIP έρχεται να υπηρετήσει τους τέσσερις άξονες της α) διεθνοποίησης β) της απορρύθμισης  β) της τεχνοκρατικοποίησης της πολιτικής και γ) της εξυπηρέτησης των συμφερόντων των μεγάλων επιχειρήσεων, συγκροτώντας το κατάλληλο πλαίσιο για τη δημιουργία του ενιαίου οικονομικού χώρου Ε.Ε. και Η.Π.Α. Αυτό επιτυγχάνεται με την εγκαθίδρυση διαδικασιών με τεχνοκρατικό και όχι πολιτικό χαρακτήρα, την ελαχιστοποίηση της επιρροής των κοινωνικών και δημοκρατικών διαδικασιών, την απελευθέρωση / ιδιωτικοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών και αγαθών και τη συνολική υπαναχώρηση από εργασιακά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά κεκτημένα. Προβλέπει δε την υποχρεωτική και μη αντιστρεπτή «συμμόρφωση» των συμβαλλομένων δημιουργώντας διαδικασίες «οριζόντιας» εφαρμογής όπως αυτή της ρυθμιστικής συνεργασίας και του μηχανισμού επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτή και κράτους. Έτσι επισφραγίζεται και μονιμοποιείται η υπερίσχυση των προβλεπόμενων στη συμφωνία επί των εθνικών νομοθεσιών.

Στην Ελλάδα, ήδη βιώνουμε αντίστοιχες επιπτώσεις. Στο όνομα της εξυπηρέτησης του χρέους και της ανάκαμψης της οικονομίας, η χώρα έχει υποστεί την εφαρμογή σκληρών πολιτικών λιτότητας και μέτρων φιλελευθεροποίησης στα πλαίσια των μνημονιακών δεσμεύσεων. Η απορρύθμιση, ο αφανισμός της μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας, η υποβάθμιση της κοινωνικής προστασίας και ο περιορισμός της δημοκρατίας έχουν ήδη διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα.

Οι ομοιότητες των δύο σε επίπεδο επιπτώσεων πολλές, με την TTIP να εμφανίζεται πιο ευρεία και να εισάγει δύο βασικές διαφοροποιήσεις: Κατά πρώτον αυτή της γεωγραφικής και χρονικής έκτασης, αφού η TTIP προβλέπει εκτεταμένες και διαρκείς διαδικασίες, σε αντίθεση με τα μνημόνια που παρουσιάζονται ως προσωρινά και γεωγραφικά περιορισμένα. Κατά δεύτερον, η εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μεγάλων επιχειρήσεων με οικονομικό αντίκτυπο στα κράτη που δε συμμορφώνονται είναι η μόνιμη απειλή για τη διασφάλιση της κατά γράμμα εφαρμογής των συμφωνηθέντων. 

Βασικά συμπεράσματα:

Το καθεστώς των μνημονίων αποτελεί μια μικρής εμβέλειας εφαρμογή των ίδιων κατευθύνσεων που υπηρετούν και οι εμπορικές συμφωνίες νέας γενιάς, με διαφορετικό πρόσχημα και φαινομενικά παροδικό χαρακτήρα. Προσομοιάζει την πιλοτική εφαρμογή από την οποία εξάγονται τα απαραίτητα συμπεράσματα για τη συνέχεια. 

 Η TTIP δεν εφαρμόζεται πέρα κι έξω από την καθημερινότητα, αλλά έρχεται να την αλλάξει άρδην:

• Αναιρείται η ανεξαρτησία των ελληνικών κυβερνήσεων στην άσκηση πολιτικής, ενώ αποδυναμώνονται οι δημοκρατικές οδοί διεκδίκησης και διαλόγου. Οι αποφάσεις των ελληνικών κυβερνήσεων ήδη απαιτούν την έγκριση των δανειστών.

• Εκμηδενίζονται τα περιθώρια άσκησης εγχώριας πολιτικής με βάση τις τοπικές ανάγκες, λόγω του υπερεθνικού και τεχνοκρατικού χαρακτήρα των προβλεπόμενων μηχανισμών. Για την Ελλάδα, τον τελικό λόγο ήδη έχουν υπερεθνικοί οργανισμοί που λειτουργούν με μόνο γνώμονα τις μνημονιακές δεσμεύσεις. Επίσης αφαιρείται η δυνατότητα προσθήκης μη οικονομικών κριτηρίων και ανώτατων τιμών στη διαδικασία δημόσιων προμηθειών, καθώς υπερισχύει η υποχρέωση για ισότιμη μεταχείριση.
• Παγιώνεται η κατεύθυνση για την απελευθέρωση των δημόσιων υπηρεσιών. Κατεύθυνση που έγινε ανελαστική με την εφαρμογή των μνημονίων και βρίσκει καθολική εφαρμογή με την TTIP. Αναμένεται περιορισμός των υπηρεσιών που παραμένουν υπό δημόσιο έλεγχο, διατηρώντας μόνο όσες σαφώς δηλώνονται ως τέτοιες. Στις μνημονιακές δεσμεύσεις καταγράφονται οι προς απελευθέρωση τομείς ενώ για τις ιδιωτικοποιήσεις έχει ακολουθηθεί η μέθοδος της ΕΤΑΔ ΑΕ, γνωστής και ως υπερταμείο.
• Αναμένεται η απελευθέρωση των δημοσίων αγαθών όπως το νερό και η ενέργεια – κατ’ αντιστοιχία με τις μνημονιακές δεσμεύσεις - καθώς η πίεση για την εμπορευματοποίηση και την πλήρη απελευθέρωση τους ολοένα και αυξάνεται, ενώ η δημόσια ασφάλιση και υγεία είναι από τους πρώτους στόχους του ιδιωτικού κεφαλαίου.
• Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις απειλούνται από το άνοιγμα των τοπικών αγορών στον ανταγωνισμό. Επίσης δεν επωφελούνται από την ενιαιοποίηση των ρυθμιστικών πλαισίων αφού δραστηριοποιούνται κατά κύριο λόγο εγχώρια. Ήδη έχουν υποστεί τις επιπτώσεις των μνημονιακών πολιτικών και του ανταγωνισμού των μεγάλων επιχειρήσεων.
• Δεν αναγνωρίζεται η πλειοψηφία των ελληνικών προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ. Ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει επίσημα 101 ελληνικά προϊόντα  ΠΟΠ & ΠΓΕ, μόλις τα 21 βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση για ένταξη στον κατάλογο των γεωγραφικών ενδείξεων της ΤΤΙΡ.
• Αναμένεται επιπλέον απώλεια θέσεων εργασίας και υπαναχώρηση από τα εργασιακά κεκτημένα. Η αντιμετώπιση των εργασιακών κεκτημένων ως περιττών εξόδων για τις επιχειρήσεις και η εξομοίωση μεταξύ των ρυθμιστικών πλαισίων των δυο πλευρών θα οδηγήσει τελικά στην απορρύθμιση, όψεις της οποίας έχουν ήδη υλοποιηθεί μέσω των μνημονίων.
• Προωθείται ένα μοντέλο ανάπτυξης με πλήρη εκμετάλλευση του περιβάλλοντος, το οποίο ευνοεί τη δράση μεγάλων πολυεθνικών με ταυτόχρονη λεηλασία των φυσικών πόρων. Μια σειρά από μνημονιακά μέτρα, θεσμίσεις και μηχανισμοί ενισχύονται και εδραιώνονται.
• Η αποδυνάμωση της αρχής της προφύλαξης θα επιφέρει χαλάρωση των προτύπων και ρυθμίσεων.  Αναμένεται άρση των απαγορεύσεων - για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας - σε φυτοφάρμακα, χημικά προϊόντα και αυξητικές ορμόνες. Θα επηρεαστούν επίσης οι κανονισμοί που διέπουν τον τομέα των τροφίμων με εισαγωγή ΓΤΟ – με πρώτο αυτόν της υποχρεωτικής σήμανσης -, προϊόντων κλωνοποίησης και νανοτεχνολογίας.
• Η απορρύθμιση δεν είναι αντιστρεπτή. Με βάση της προβλέψεις καθίστανται ανέφικτες οποιεσδήποτε διορθωτικές κινήσεις για την αντιμετώπιση αρνητικών επιπτώσεων της απορρύθμισης. Αφαιρείται η δυνατότητα επαναρύθμισης ή επανακρατικοποίησης μέσω ειδικών μηχανισμών «κλειδώματος» της απελευθέρωσης και των ιδιωτικοποιήσεων. Τελικά η εφαρμογή της TTIP είναι γενικευμένη και μόνιμη, σε αντίθεση με τα μνημόνια που παρουσιάζονται ως μηχανισμός περιορισμένης χρονικής και γεωγραφικής εφαρμογής.

Γρηγόρης Ζαρωτιάδης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών 
Επιστημών, Σχολή Ο.Π.Ε., Α.Π.Θ. gzarotia@econ.auth.gr, +302310991163

Ειρήνη Οζούνη, Υποψ. Διδάκτορας, Τμήμα Οικονομικών  Επιστημών, Σχολή Ο.Π.Ε., Α.Π.Θ. οzouni@econ.auth.gr| eirinioz@yahoo.gr.

Στέργιος Σερέτης, Δρ. Πολιτικής Οικονομίας του Διεθνούς Εμπορίου, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Τμήμα Ιατρικής, Α.Π.Θ. και Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου. seretiss@auth.gr

 

info@alternative-trade.com

Λίνα Μουργή, Dipl.-Ing, Μηχανικός Έρευνας και Ανάπτυξης, Μέλος Alternative Trade Network

Έλενα Τζαμουράνου,  Dipl.-Ing, Μηχανικός Έρευνας και Ανάπτυξης, Μέλος Alternative Trade Network

Γιώργος Βελεγράκης, Υποψήφιος διδάκτωρ, Τμήμα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Επιστημονικός συνεργάτης