Κώστα Φωτεινάκη: "Πρωτοβουλίες Πολιτών για την Προστασία και την Ανάδειξη των κοινών αγαθών"

Πρωτοβουλίες Πολιτών για την Προστασία και την Ανάδειξη των κοινών αγαθών

του Κώστα Φωτεινάκη

[Στο πλαίσιο του 2^ου κύκλου συζητήσεων που οργάνωσε το «Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος, της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ» πραγματοποιήθηκε η συζήτηση με θέμα «Φυσικό, αστικό, πολιτιστικό περιβάλλον. Η διαχείριση των κοινών πόρων» [12/5/2015] στο Πολυτεχνείο. Στη συζήτηση ο Κώστας Φωτεινάκης, πρόεδρος των ΦΙΛΩΝ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece έκανε παρέμβαση με θέμα «Πρωτοβουλίες Πολιτών για την Προστασία και την Ανάδειξη των κοινών αγαθών». Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα τμήμα από την παρέμβασή του]

Τι είναι οι ΦτΦ: δεν είναι μια Φυσιολατρική οργάνωση αλλά μια οικολογική οργάνωση με αναφορές στην κοινωνία, τα πολιτικά και τα κοινωνικά δικαιώματα. Οι ΦτΦ είναι μέλος της Διεθνούς Περιβαλλοντικής Οργάνωσης Naturefriends International (1895). Ορισμένα δείγματα θέσεων και πρόσφατων παρεμβάσεων που δείχνουν το πολιτικό στίγμα είναι:

α) η θέση μας για το εργατικό ατύχημα στα ΕΛΠΕ Ασπροπύργου – το χαρακτηρίζουμε «προαναγγελθέν έγκλημα»

β) η Συμπαράσταση στο Στέφανο Κόλια για την «ολοσχερή καταστροφή που υπέστη η κατοικία του στην Καλοσκοπή από εμπρησμό για δεύτερη φορά μέσα σε λίγα μόλις χρόνια». Ο Στέφανος Κόλιας ήταν μέλος της συντονιστικής «Κίνησης για τη σωτηρία της Γκιώνας» και είχε πρωτοστατήσει στους αγώνες ενάντια στην εξόρυξη βωξίτη.

γ) η συμμετοχή μας στους αγώνες που αναπτύσσονται ενάντια στην συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ «Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP)»

Ορισμένα χαρακτηριστικά των πολιτών που συμμετέχουν στις Πρωτοβουλίες για την Προστασία και την Ανάδειξη των κοινών αγαθών: Ένας μεγάλος αριθμός πολιτών έχει τα χαρακτηριστικά που περιγράφει ο Νίκος Μπελαβίλας σε ένα άρθρο του «Πολλά στελέχη των κινημάτων αναγκάζονται και εξελίσσονται σε ερασιτέχνες δικηγόρους, μηχανικούς, Περιβαλλοντολόγους, συγκοινωνιολόγους, δασολόγους, ντετέκτιβ, ρεπόρτερ, δημοσιογράφους και παραγωγούς μηνύσεων….»  [ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΙΣ 2002 – τόποι και άνθρωποι, 2005]

Οι πολίτες αυτοί  γνωρίζοντας τα όρια των γνώσεών τους συμβουλεύονται και συνεργάζονται με ειδικούς και ανθρώπους της Επιστημονικής Κοινότητας που έχουνε κοινή πολιτική οπτική για τα θέματα  που αφορούν το Φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον.  Η κοινή οπτική είναι «Ο άνθρωπος, η κοινωνία και το περιβάλλον πάνω από τα κέρδη».

Η άποψή μας για την επισκεψιμότητα και την προστασία του Φυσικού περιβάλλοντος: Γνωρίζουμε τη Φύση και την  προστατεύουμε. Μόνο όταν γνωρίζουμε θεωρητικά, φιλοσοφικά αλλά και βιωματικά, μέσα από την ψυχαγωγία, την άθληση, την εργασία, τη μόρφωση, την έρευνα, τον τουρισμό κ.λπ. μόνο τότε μπορούμε να εκτιμήσουμε την αξία των κοινών πόρων/αγαθών και να τα προστατεύσουμε. Βεβαίως η επισκεψιμότητα στη φύση έχει όρια και προϋποθέσεις. Δεν μπορούμε να επισκεπτόμαστε προστατευόμενους χώρους αναπαραγωγής των ειδών ή κορυφές βουνών και ακτές με τζιπ, μηχανές εντούρο κ.λπ. Ένα δείγμα επισκεψιμότητας στη Φύση που προτείνουμε είναι αυτό που ισχύει στο Δέλτα του Έβρου. Όσοι ενδιαφέρονται να παρατηρήσουν την ορνιθοπανίδα της περιοχής και το τοπίο, αφήνουν το Ι.Χ. τους στο προαύλιο των εγκαταστάσεων του Φορέα Διαχείρισης του Έβρου και συνοδευόμενοι από ειδικούς ξεναγούς επισκέπτονται το Δέλτα.

Τα Κοινωνικά Δικαιώματα, το Περιβάλλον και ο Πολιτισμός, είναι αυτό που λέμε κοινά αγαθά, commons, και ως «κοινά αγαθά» δεν θα πρέπει να είναι εκμεταλλεύσιμα στη λογικού του κέρδους. Ιδιαίτερα τα «Τα υλικά Κοινά είναι αγαθά τα οποία δεν υπάρχουν σε αφθονία και η κατάχρηση τους δημιουργεί την αναγκαιότητα για περιορισμό και έλεγχο της χρήσης τους.» Στη χώρα μας έχουμε μεγάλες απειλές και αμφισβητήσεις των υλικών κοινών, βουνών, ακτών, νερού – του δικαιώματος στην πόλη για ψυχαγωγία σε μεγάλα πάρκα υψηλού πρασίνου αλλά ταυτόχρονα και πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες για την υπεράσπισή τους. Θα αναφέρω ορισμένους από τους αγώνες:

Ορισμένοι Αγώνες εντός Αττικής:

α) «το πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού να γίνει Μητροπολιτικό Πάρκο» - δεν έχουμε τόσο μεγάλους χώρους, όπως το Ελληνικό, σε αφθονία στην Αττική και για αυτό θα πρέπει να το υπερασπίσουμε ως κοινό αγαθό. [Για την «αξιοποίηση» του Ελληνικού προτείνεται η αναζήτηση ενός άλλου δρόμου, πέραν του κράτους και της αγοράς, που θα εκλαμβάνει τον δημόσιο χώρο ως «κοινό αγαθό» και θα έχει ως βάση την συνεργατική οικονομία και την ομότιμη παραγωγή - Πρωτοβουλία «Ένα Πάρκο για όλους στο Ελληνικό»]

β) το ψήφισμα και οι αγώνες κοινωνικών και περιβαλλοντικών οργανώσεων και φορέων, που δημιούργησαν το πανελλήνιο δίκτυο «ΑΚΤΕΣ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ», με σκοπό την αποτροπή ψήφισης του γνωστού νομοσχεδίου για τον αιγιαλό και τις παραλίες. Στο πλαίσιο του αγώνα είχαμε και το Μαραθώνιο «240Km για τον Αιγιαλό», που διοργάνωσε και έτρεξε ο ηθοποιός Άγης Εμμανουήλ, από τις Κεχριές μέχρι τον Μαραθώνα [Μάιος – Ιούνιος -  Ιούλιος 2014]

γ) τους αγώνες για τον Ελαιώνα και τη διακοπή των εργασιών κατασκευής του Mall του Βωβού [2009,10,11]

δ) τους αγώνες για τα Βουνά της Αττικής [ενδεικτικά]

Υμηττός: για την Περιφερειακή, το Νεκροταφείο πρόσφατα, τις διεκδικήσεις από την οικογένεια Νάστου αλλά και την Εκκλησία, το Κέντρο Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) κ.λπ.

Πεντέλη: για την υπεράσπιση του δασικού και του δημόσιου χαρακτήρα από τους συνεταιρισμούς και την εκκλησία [45.000 στρέμματα φέρεται να διεκδικεί η Μονή Πεντέλης, πάνω από 11.000 στρέμματα οι οικοδομικοί συνεταιρισμοί]

Αιγάλεω - Ποικίλο Όρος: για την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα του βουνού από τις διεκδικήσεις Μονών και Εκκλησιών, ακύρωση διεξαγωγής Rally στο βουνό.

Πάρνηθα: για την μη κατασκευή της Τεχνόπολης, ενάντια στην απόφαση της Περιφέρειας Αττικής να εξαιρέσει μετά την πυρκαγιά του 2007 από την αναδάσωση 62,5 στρέμματα κοντά στο καζίνο, την ανάκληση της άδειας για τη διεξαγωγή του «Φθινοπωρινού Ιστορικού Rally» στο βουνό, στις 21 Νοεμβρίου 2010.

Βασικές διαπιστώσεις για τα βουνά της Αθήνας:

·         Παρατηρείται αυξημένη επισκεψιμότητα. Περιοχές όπως το Τατόι, τα καταφύγια Μπάφι και Φλαμπούρι στην Πάρνηθα, την περιοχή πέριξ της Μονής Καισαριανής στον Υμηττό, το Άλσος Δαφνίου στο Ποικίλο Όρος, τα παλιά λατομεία στο Διόνυσο, συγκεντρώνουν πολλές οικογένειες που με οικονομικό τρόπο απολαμβάνουν τη δασική ψυχαγωγία γνωρίζοντας ταυτόχρονα τα βουνά της Αθήνας.

·         Αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των «ερασιτεχνών βοτανικών» που παρατηρούν και καταγράφουν τη χλωρίδα των βουνών.

·         Αρκετοί αθλητές επιλέγουν τα περιαστικά βουνά της Αθήνας για να προπονηθούν.

·         Οι περισσότεροι ορειβατικοί σύλλογοι περιορίζουν τη δράση τους στον αθλητικό ή φυσιολατρικό ή ψυχαγωγικό τομέα χωρίς να συμμετέχουν ενεργά στην προστασία των βουνών και των δασών. Δεν είδαμε παρεμβάσεις Ορειβατικών συλλόγων για την προστασία των δασών και των βουνών ή διαμαρτυρίες για νομοσχέδια και νόμους που υπονομεύουν τα οικοσυστήματα. Αντιθέτως διαπιστώνουμε ένα όλο και αυξανόμενο ενδιαφέρον των συλλόγων των Κυνηγών για νομοσχέδια που περιορίζουν ή βάζουν όρια και περιορισμούς στη θήρα [το 4 ισχύει για όλα τα βουνά της Ελλάδας]

Ορισμένοι Αγώνες εντός Αττικής:

α) οι αγώνες των κατοίκων στη Χαλκιδική ενάντια στις εξορύξεις χρυσού και τη διάσωση του αρχέγονου δάσους στο Όρος Κάκαβος. 

β) την μη ιδιωτικοποίηση του νερού στη Θεσσαλονίκη και το άτυπο δημοψήφισμα την Κυριακή 18 Μαΐου 2014.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ από τους αγώνες των κοινών

·                     Τα μεγέθη των κινημάτων των πολιτών για την προστασία των κοινών δεν είναι μεγάλα, ωστόσο οι παρεμβάσεις τους είναι σημαντικές και ευδιάκριτες αν και είναι κυρίως αμυντικού χαρακτήρα.

·                     Ο αγώνας για τη διεκδίκηση και την υπεράσπιση των κοινών αγαθών όχι μόνο πρέπει να συνεχιστεί αλλά, να αναπτυχθεί, να εμπλουτιστεί και να γίνει ακόμα πιο συνεκτικός.

·                     Οι συμμετέχοντες στον αγώνα των κοινών, διαθέτουν πληρέστερη εικόνα για την κοινωνία και την ταξική της διάθρωση, την αναγκαιότητα να απαλλαγούμε προοδευτικά από το «καθεστώς» της ανάθεσης και της εκπροσώπησης. Διαθέτουν ποιοτικότερα, ισχυρότερα και ανθεκτικότερα χαρακτηριστικά από όσους συμμετέχουν σε μονοθεματικά ή κινήματα τοπικού χαρακτήρα.

·                     Θα ήταν χρήσιμο οι αγώνες για την Προστασία του Φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος να εμπλουτιστούν ιδεολογικά με την πολιτική αξία των κοινών, όπως και τα κινήματα για τα κοινά να εντάξουν στις δράσεις τους θέματα όπως η προστασία της Φύσης και το δικαίωμα στην πόλη.

·                     Οι ανθρώπινες πράξεις και ιδιαίτερα οι κοινωνικοί συλλογικοί αγώνες εξαρτώνται από το ιδεολογικό «οικοσύστημα» που έχουμε καλλιεργήσει. Χωρίς την ύπαρξη ενός φαντασιακού, εδώ των ΚΟΙΝΩΝ, δεν θα μπορέσουν να αντέξουν οι αγώνες για την προστασία και ανάδειξη του φυσικού και το ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Ο Αλέξανδρος Κιουπκουλής στο βιβλίο του «Για τα Κοινά της Ελευθερίας» περιγράφει το φαντασιακό ως «πολιτικό έρωτα».

Εδώ θα ήθελα να υπενθυμίσω τα «μαύρα πουκάμισα» πένθους μετά την πυρκαγιά της Πάρνηθας το 2007 που εξαφανίστηκαν τα επόμενα χρόνια. Αν οι αγώνες για την προστασία και την ανάδειξη του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος δεν οσμωθούν με τη θεωρία των κοινών και τις αξίες της πολιτικής οικολογίας (π.χ. σκέψου παγκόσμια - δράσε τοπικά) δεν θα έχουν το πολιτικό και το ιδεολογικό έρμα, που είναι απαραίτητο για να αντέξουν στις πιέσεις, στο χρόνο, στην φθορά της καθημερινότητας.

Τέλος θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι η αναγκαιότητα της συνεργασίας Κινημάτων, Πανεπιστημίων, Πολιτικών και Κοινωνικών Ινστιτούτων, ΜΚΟ κρίνεται απαραίτητη ιδιαίτερα στις μέρες μας. Οι κινήσεις πολιτών έχουν ανάγκη τους ειδικούς και τις επιστήμες για να τεκμηριώσουν τις προτάσεις τους και να προβάλλουν με φερεγγυότητα και αξιόπιστο τρόπο τις θέσεις τους. Και οι επιστήμες για να διαδώσουν τις προτάσεις τους, τις επεξεργασίες τους στην κοινωνία έχουν ανάγκη τα κινήματα των πολιτών.